Αυτά που πριν το μνημόνιο έμοιαζαν βουνό, τώρα ευχόμαστε να είχαν εφαρμοστεί

Ας το πάρουμε απο λίγο πιο πίσω το έργο, για να μπούμε στο νόημα που έχει χαθεί τελευταία. Αμέσως μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες λοιπόν και την κατάκτηση του Εuro, που οδήγησαν την αυτοπεποίθηση των Ελλήνων στα ύψη, άρχισαν να εμφανίζονται τα μαύρα σύννεφα για τη χώρα μας. Ότι επί τριάντα χρόνια σωρευόταν κάτω από το χαλί,σιγά σιγά πρόβαλε στη φόρα. Στο δεύτερο μισό της συγκεριμένης δεκαετίας, η κοινωνία μας πλέον δεν είχε κανένα αποκρυσταλωμένο συλλογικό όραμα και όσα ευχάριστα προηγήθηκαν δεν άφησαν στην πραγματικότητα τίποτα θετικό.

Στον τομέα της οικονομίας, το ελληνικό έλλειμμα, που από το 1980 και έπειτα κινούνταν κυρίως πάνω από το 8%, εκτοξεύτηκε στο 16%. Παρότι ο Γιώργος Αλογοσκούφης ως Υπουργός Οικονομικών πάλεψε να ελέγξει τα έξοδα των δημόσιων φορέων, εισηγούμενος μάλιστα  και νόμο το 2007, που περιείχε διυπουργική συνάντηση υπό τον υπουργό Οικονομικών για να ελέγχονται προϋπολογισμοί και ισολογισμοί κάθε Υπουργείου, εντούτοις στην διάρκεια της θητείας του οι δαπάνες εκτοξεύθηκαν (από τα 68 στα 100 δισεκατομμύρια Ευρώ). Ο ίδιος υποστηρίζει εμμέσως πλην σαφώς πως οι άνθρωποι που κάθονταν δίπλα του στο ίδιο υπουργικό συμβούλιο και παίρναν μαζί του αποφάσεις για το μέλλον της χώρας, σαμπόταραν κάθε προσπάθεια του σε αυτή τη κατεύθυνση. Πραγματικά, βρέθηκε συχνά σε σύγκρουση με τους ομόλογους του, από τους οποίους κατηγορήθηκε ότι ήθελε να συγκεντρώνει εξουσίες. Η γενικότερη εικόνα που έβγαζε όμως η συνεργασία της τότε κυβέρνησης ήταν προβληματική.

Και ενώ αυτά γινόταν εντός συνόρων, στις Βρυξέλλες, οι Ευρωπαίοι βλέπανε τα νούμερα μας με μεγάλη ανησυχία. Σε κάθε συνεδρίαση του Eurogroup ο Αλογοσκούφης, έφερνε τα υψηλά ελλείμματα αλλά και τους υψηλότερα αυξανόμενους μισθούς στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα. Τα ελλείμματα ισοζυγίου δείχνανε πως η χώρα πρέπει να περιορίσει την κατανάλωση και να γίνει πιο ανταγωνιστική.
 Όλα τα χρόνια μετά την είσοδο στο Ευρώ, οι αυξήσεις μισθών ήταν ψηλές. παρότι η κυβέρνηση της ΝΔ ψήφισε νόμο που προέβλεπε σημαντικούς ελέγχους. Στις ΔΕΚΟ ειδικά τα πράγματα ξέφευγαν, αφού σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρχαν τριπλάσιες αυξήσεις από τον υπόλοιπο δημόσιο τομέα. Πολλοί μισθοί  ήταν δυσανάλογοι με την Ελληνική πραγματικότητα, αλλά και συγκριτικά με άλλες αναπτυγμένες χώρες.

Η έκθεση του ΔΝΤ, το Μάρτιο του 2008, προειδοποιούσε για τους κινδύνους μιας ξαφνικής μεταστροφής των αγορών ή μιας απώλειας εμπιστοσύνης με αύξηση των spread και καλούσε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Ο κόσμος θεωρούσε ότι  το  επίπεδο ήταν φυσιολογικό, δηλαδή ανταποκρινόταν στις δυνατότητες τις ελληνικής αγοράς. Ήδη όμας από τη προηγούμενη δεκαετία, δύο φορές η χώρα ετέθη υπό τον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα πλαίσια της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.

Η κατάρρευση της Lehman Brothers, το 2008 επέφερε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Οι αγορές, νευρικές πλέον, μαζεύτηκαν και έψαξαν να βρουν γύρω τους ποιος είναι αυτός που δεν θα αντέξει. Στην Ευρωζώνη όλοι γνώριζαν τον αδύναμο κρίκο. Ήταν σαφές σε αυτούς, πως η Ελλάδα ήταν πάντα σε μια κατάσταση που μπορούσε να βασίζεται μόνο σε πολύ φιλικές χρηματοοικονομικές αγορές. Πιο πριν επικεντρώνονταν στις τράπεζες, δεν κοίταζαν τα κράτη. Όταν η κρίση χτύπησε το Ντουμπάι, ήταν ένα σημάδι ότι η προσοχή μεταστρεφόταν. Τότε το παιχνίδι άρχισε να τελείωνει για την Ελλάδα.

Η κυβέρνηση Καραμανλή προσπάθησε  αυξάνοντας τη φορολογική βάση και επιζητόντας μείωση στις δαπάνες. Ωστόσο η ισχνή πλειοψηφία της και οι εκβιασμοί εκ μέρους βουλευτών της ίδιας παράταξης, δυσκόλευαν τη κατάσταση. Το πνεύμα της εποχής ήταν αντίθετο, η σκανδαλολογία πολύ έντονη και τα επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας, είχαν πλήξει ανεπανόρθωτα την εικόνα της. Τα τελικά πακέτα συνήθως δεν είχαν καμία σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό.

Τα επόμενα δυο χρόνια πραγματικά έμειναν αναξιοποίητα, εξαιτίας της απροθυμίας στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Το πρώτο χτύπημα ήταν η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τον οίκο Standard and Poors του Λονδίνου. Ο Γιάννης Παπαθανασίου που διαδέχθηκε τον Αλογοσκούφη στο Υπουργείο Οικονομίας, δέχθηκε σοβαρές συστάσεις στη σύσκεψη του Eurogroup το 2008. Δημοσίως πλέον τα όργανα της Ε.Ε. καλούσαν την ελληνική κυβέρνηση να φροντίσει να εξυγιάνει τα οικονομικά της. Το νέο οικονομικό επιτελείο του Καραμανλή είχε αρκετές ιδέες με εφήμερο εισπρακτικό χαρακτήρα, στην πράξη ανεπαρκείς, εφόσον δεν χτυπούσαν τον πυρήνα του προβλήματος, δηλαδή τον κομματικό δημόσιο τομέα. Επανέφερε τεκμήρια και εισήγαγε αυξήσεις σε τσιγάρα και ποτά. Το άνοιγμα επαγγελμάτων και αγορών ή οι αποκρατικοποιήσεις ζημιογόνων ΔΕΚΟ και άχρηστων οργανισμών παρέμεναν στα χαρτιά.

Η αντιπολίτευση πάλι, ζούσε στον δικό της κόσμο. Υποσχόταν γενναιόδωρες παροχές και μετά μανίας ζητούσε εκλογές. Ο τύπος της εποχής, σιγόνταρε με κάθε τρόπο και έσταζε δηλητήριο για τη κυβέρνηση, ενώ τα συνδικάτα αντιδρούσαν με σφοδρό τρόπο σε κάθε μέτρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο αποκλεισμός του Λιμανιού και τα επεισόδια του Πειραιά από αγρότες, οι οποίοι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από το πακέτο των 500 εκατομμυρίων ευρώ που ανήγγειλε τότε ο υπουργός αγροτικής ανάπτυξης Σ.Χατζηγάκης, παρότι η Ε..Ε θεώρησε το ποσό εκτός των δυνατοτήτων της χώρας. Παρών στα έκτροπα ήταν και ο Γιώργος Παπανδρέου που έκανε δηλώσεις μέσα σε βροχή από δακρυγόνα. Το χρέος ετοιμαζόταν να ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ. Και την ίδια στιγμή δεν υπήρχε καμία πρόθεση συναίνεσης. 
Η προσπάθεια επικεντρωνόταν πλέον στο πως θα κρύψει η Ελλάδα το μέγεθος του προβλήματος της τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Όπου η δημοσίευση στοιχείων ήταν προαιρετική, αυτά παραλείπονταν. Στην έκθεση του ΔΝΤ, το 2009 η Ελλάδα αντιμετωπιζόταν πλέον ως χρεοκοπημένη χώρα. Το ρίσκο της απώλειας εμπιστοσύνης από τις αγορές και της μετάδοσης της κρίσης σε άλλα κράτη θεωρούνταν έντονο. Το συμπέρασμα ήταν πως η σύγκλιση του βιοτικού επιπέδου της Ελλάδος με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης επιτεύχθηκε με δανεικά και πως αν ήταν επιχείρηση θα είχε βαρέσει διάλυση ήδη. 
Ο Παπαθανασίου λίγο πολύ ισχυρίστηκε πως η χώρα κατάφερε να δανειστεί την ίδια χρονιά μόνο χάρης στον τσαμπουκά της. Ωστόσο λίγο αργότερα, ξοδεύτηκαν για τις Ευρωεκλογές του Ιουνίου, σε χρόνο ρεκόρ, πάνω από 100 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία μοιράστηκαν σε δικαστικούς αντιπροσώπους και σε επιδόματα αστυνομικών. Ο Υπουργός λύγισε στις πιέσεις των τελευταίων και της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Ο φόβος της απώλειας της εξουσίας για τους μεν και η δίψα για την ανάληψη της από τους δε, οδήγησε μέσα σε μια δεκαετία στον διπλασιασμό των δαπανών του δημοσίου. Οι μισθολογικές δαπάνες άγγιξαν το υψηλότερο σημείο μετά τη δεκαετία του 80. Το κράτος έφτασε να ξοδεύει για δημόσιες δαπάνες το μισό ΑΕΠ της χώρας. Το 2009 ήταν και η χρονιά με τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση, ενώ τα έσοδα είχαν τη μεγαλύτερη κάμψη. Η ψαλίδα ανάμεσα στα έσοδα και τα έξοδα τετραπλασιάστηκε σε μια χρονιά, τη δεύτερη συνεχόμενη και χειρότερη των τελευταίων ετών. Οι δείκτες εκτροχιάστηκαν κυριολεκτικά. Τα μέτρα έμεναν στα χαρτιά, καθώς αντιπολίτευση, συνδικάτα, ΜΜΕ και βουλευτές ”τύπου” Μανώλη ασκούσαν σφοδρές πιέσεις στη συμπολίτευση. Η εκλογική εμμονή προκαλούσε διαρκώς έκτακτα έξοδα, ελλιπή συλλογή εσόδων και πλημμελή άσκηση διοικητικού έργου.

Ο Καραμανλής βλέποντας πως δεν έχει άλλη επιλογή προκήρυξε ξανά εκλογές μέσα σε δυο χρόνια. Στη προεκλογική ομιλία του στη ΔΕΘ, το 2009 μίλησε με απόλυτη ειλικρίνεια: “Ακολουθούν δυο πολύ δύσκολα χρόνια”. Ανέφερε το πάγωμα προσλήψεων (έκανε λόγο για αναλογία 1 προς 2 με τις αποχωρήσεις τα επόμενα δυο έτη), μισθών και συντάξεων. Τα μέτρα αυτά ίσως να μην ήταν επαρκή, ωστόσο έδειχναν την ανάγκη και τη πρόθεση αλλαγής πλεύσης. Η τοποθέτηση του ήταν απόλυτα έντιμη και υπεύθυνη, όμως επί τω έργω του το προηγούμενο διάστημα έδειξε πολύ λιγότερη αποφασιστικότητα από όσο θα έπρεπε.

Από το ίδιο βήμα, λίγε ημέρες μετέπειτα, ο επόμενος πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου δήλωνε: “Λεφτά υπάρχουν”. Το ΠΑΣΟΚ, χάρης στο σπρώξιμο των ΜΜΕ, κέρδισε τις εκλογές με μια εκπληκτική διαφορά και το έργο ξεκίνησε...

Β.Τ.