Η πρωτοφανής συναίνεση σε κάποιες εθνικιστικές δημαγωγικές αντιλήψεις, οδήγησε τα τελευταία χρόνια σε μια ανεπάντεχη γιγάντωση πολιτικών σχηματισμών που κινούνταν στην αφάνεια και στην ανάδειξη ακόμη και ανθρώπων με ήδη βεβαρημένο ποινικό μητρώο σε τιμητές της ηθικής και λυτρωτές από την προδοσία.
Πως όμως βρήκανε το πρόσφορο έδαφος αυτοί οι σπόροι; Η μοιρολατρία και η κοινωνική ανισότητα στις σύγχρονες αστικές και ημιαστικές κοινωνίες θεωρούνται από τα σημαντικότερα αίτια βίας, τόσο με την ακριβή έννοια της εγκληματικότητας, όσο και με την ευρύτερη σημασία του όρου. Η φιλοπατρία που καλλιεργούν τα σχολικά βιβλία, με την απουσία ευθύνης από το έθνος-θύμα των περιστάσεων και των κακών του επιλογών, ενέτεινε την τάση να νιώθουν τα άτομα έρμαια της μοίρας. Απώτερη συνέπεια αυτού είναι να υπερισχύει το ατομικό επί του ομαδικού σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής και το κοινό συμφέρον να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.
Ξαφνικά, τα τελευταία χρόνια, ανακαλύπτεται δειλά δειλά η έννοια της ατομικής παρέμβασης και του εθελοντισμού. Απότοκος αυτής της ανακάλυψης είναι η αναγνώριση της σημασίας κοινωνικών παρεμβάσεων όπως η συλλογή τροφίμων, τα συσίτια, ή συλλογή ρούχων, η αναδάσωση, η εθελοντική περισυλλογή απορριμάτων κοκ. Ο κατάλογος τέτοιων προσπαθειών με λίγη φαντασία και θέληση θα μπορούσε να γίνει υπέρογκος.
Και πάλι για τους περισσοτέρους η ύπαρξη αυτών των δράσεων ερμηνεύεται ως αναγκαίο κακό μετά το ξέσπασμα της κρίσης και όχι αντίθετα το ξέσπασμα της κρίσης ως αποτέλεσμα και του μηδαμινού ενδιαφέροντος των πολιτών για ενεργού ρόλους. Μια κοινότητα που οι πολίτες της δεν ρυπαίνουν, δεν καταστρέφουν δημόσια περιουσία, που βοηθά ο ένας τον άλλο και αφιλοκερδώς υλοποιούν ιδέες για να βελτιώσουν την καθημερινότητα τους, δεν είναι μόνο ένα σύνολο που προσπαθεί να ζει πιο ευτυχισμένα κα ειρηνικά (αντί να μοιρολατρεί, να βρίζει και να πολώνεται), έχει επίσης λιγότερα έξοδα και όχι μόνο αυτό: είναι και πιο ελκυστικό, έχει περισσότέρα έσοδα και οφέλη (με διάφορους τρόπους) και σίγουρα είναι πιο ευτυχισμένο.
Αυτή την επιδίωξη δεν την εξέθρεψε ποτέ το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας, ούτε και ο δεύτερος πιο σημαντικός πόλος διαπαιδαγώγησης, τα ΜΜΕ. Ήμασταν και είμαστε πάντα μια κοινωνία που διάβαζε για το άδικο, μιλούσε για το άδικο, τραγουδούσε για το άδικο, άκουγε για το άδικο... Σε κάθε καταστροφή, από τη πιο μεγάλη (Μικρασιατική) ως τη πιο μικρή (πλημμύρα σε έναν οικισμό) προβάλλεται η οργή για τους "ανώτερους" φορείς που δεν βοήθησαν και δεν έκαναν αυτό που πρέπει. Δεν υπάρχει καν η παραδοχή πως οι πολίτες χρησιμοποιούνται ή πως δεν σέβονται τους Νόμους, χάρης στην ανοχή αυτών των μισητών φορέων.
Και οταν τα τραγούδια, οι μνήμες, τα βιβλία και τα έργα μιλάνε για νικές, τότε αναφέρονται σε πολέμους, σε ηρωισμό, σε ανδρεία και μάχες. Τονίζουν πιο πολύ αυτά τα πρότυπα και όχι την εργατικότητα, την προσπάθεια, την επιμονή, το όραμα, την καταξίωση, την κοινωνική ευθύνη, την δημιουργικότητα, τον αγώνα για ευημερία, την ομαδικότητα και τον σεβασμό στον συνάνθρωπο.
Μια τέτοια ρομαντική κοινωνία με τα δεύτερα χαρακτηριστικά, σίγουρα θα κατανοούσε καλύτερα τα κοινωνικά αίτια που παράγουν φαινόμενα βίας και θα οδηγούσε πιο εύκολα τους νέους να συμμετέχουν στα κοινά, παρά να αδιαφορούν. Δεν είναι η ανάγκη το απαραίτητο μέσο να οδηγηθούν στην ενεργή παρουσία τους οι πολίτες, είναι οι κατάλληλες συνθήκες που λείπουν. Αντίθετα, η έννοια της ανάγκης είναι πιο πιθανό να επιφέρει ακραίες μορφές αντίδρασης και να αποδίδει συναίνεση στις τάσεις επιβολής αντιλήψεων δια της βίας.
Είναι ανησυχιτική η έξαρση του φανατισμού στην πολιτική ζωή καθώς αποκρυσταλλώνεται μια τάση επιβολής των "σωστών" πολιτικών αντιλήψεων που χρησιμοποιεί ως εργαλεία τον χλευασμό, την ειρωνεία, τους σκληρούς χαρακτηρισμούς απέναντι στους πρεσβευτές αντίθετων ιδεών και τις απειλές για λυντσάρισμα, κρέμασμα ή λαΐκό δικαστήριο. Μια τέτοια τακτική προλειάνει το έδαφος της παραβίασης του κοινοβουλευτισμού από αυτόκλητους σωτήρες του έθνους και της εδραίωσης ιδιοτελών και αντιδημοκρατικών πρακτικών.
Ο πιο υγιής τρόπος αντίδρασης των απλών πολιτών είναι να στρέψουν την πλάτη στην ρητορική του μίσους, από όπου και αν προέρχεται και να αναζητήσουν όσα τους ενώνουν και όχι όσα τους χωρίζουν. Ακούγεται εύκολο και ρηχό, όμως δεν είναι. Είναι δύσκολο ο δάσκαλος στο σχολείο να αγνοήσει το βιβλίο και να προτιμήσει να μιλήσει για την ειρήνη, όχι για τον πόλεμο. Να διδάξει πιο πολλά για τον Αριστοτέλη, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Περικλή, τον Ευκλείδη, τον Ιπποκράτη κα όχι για τον Λεωνίδα, τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Φίλιππο. Να μιλήσει για άλλους πολιτισμούς και για σύγχρονα πρότυπα. Να συμμεριστεί ο καθένας τον πόνο όσων το σπίτι χάθηκε από τα νερά της ρεματιάς, αλλά όχι την οργή τους. Να ενημερωθεί, αλλά να προτιμήσει να διαδώσει στους οικείους του θετικές ειδήσεις που εμπεριέχουν κάποιο ηθικό διδαγμα. Να αναζητησει συλλογικές δράσεις και να προτρέψει και άλλους να συμμετέχουν σε αυτές. Να αποδοκιμάσει την ιδεολογική- πολιτική εκμετάλλευση του εθελοντισμού από μέσα και όχι με την αποχή του.
Τα έργα της ειρήνης είναι πιο δύσκολα από αυτά του πολέμου και εκείνη την εξουσία που θέλει νωθρούς πολίτες, αμέτοχους, τη βολεύει να νιώθουν αυτοί περήφανοι για τους πολέμους και να έχουν αυτούς ως σημεία αναφοράς, ξεχνώντας πόσο εύκολο είναι να γκρεμίσεις και ποσο δύσκολο να χτίσεις. Το χτίσιμο είναι μια έννοια που δεν έχει να κάνει μόνο με την πράξη, αλλά και με τη σκέψη. Ένας τρόπος σκέψης συνθετικός, διερευνητικός, πολυσυλλεκτικός και παραγωγικός καθοδηγείται και επηρρεάζεται δυσκολα από συναισθήματα, άρα δύσκολα χειραγωγείται. Οι κοινωνίες που έχουν ευτυχισμένους πολίτες είναι τέτοιου είδους κοινωνίες με δυνατά εκπαιδευτικά συστήματα και ενεργούς πολίτες.
Β.Τ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου