Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον σε ένα νεοσυστηθέν site, αυτό που πραγματικά ισχύει, όταν γίνεται λόγος για άσυλο, φοιτητικές παρατάξεις και καταλήψεις. Ευτυχώς, γιατί με όσα ακούμε, μερικές φορές αρχίζουμε να αμφιβάλουμε για το αν αντιλαμβανόμαστε σωστά την κοινωνική πραγματικότητα. Παραθέτω αυτούσια τα κείμενα της ομάδας. Εαν συμφωνείτε με όσα λέγονται, μπορείτε να συνυπογράψετε τις προτάσεις τους στο:
Το άσυλο
Οι διατάξεις του Ν. 3549/2007 για το άσυλο (Άρθρο 3), αλλά και οι παλιότερες του Ν. 1268/1982 (Άρθρο 2), αναφέρουν ότι άσυλο είναι η απαγόρευση της επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους χώρους του ΑΕΙ χωρίς την πρόσκληση του αρμόδιου οργάνου του ΑΕΙ, ενώ ο σκοπός του ασύλου είναι να προστατέψει τις ακαδημαϊκές ελευθερίες, την ελευθερία στην επιστημονική αναζήτηση, και την ελευθερία στη διακίνηση των ιδεών.
Άσυλο δεν σημαίνει λοιπόν ότι η αστυνομία απαγορεύεται να μπει στο πανεπιστήμιο. Σημαίνει ότι το πανεπιστήμιο, και όχι το κράτος, αποφασίζει το πότε η αστυνομία θα μπει. Επομένως, όταν η αστυνομία μπαίνει κατόπιν πρόσκλησης, το άσυλο ούτε καταργείται, ούτε αίρεται, ούτε παραβιάζεται. Κατάργηση του ασύλου σημαίνει ότι με νέο νομοθέτημα το άσυλο παύει να υπάρχει· άρση του ασύλου είναι η προσωρινή κατάργηση· και παραβίαση του ασύλου σημαίνει να επέμβει η δημόσια δύναμη χωρίς την άδεια του αρμόδιου οργάνου και χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις της εξαίρεσης για αυτόφωρα κακουργήματα.
Παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχει υπάρξει μετά το 1973. Στις 17 Νοεμβρίου 1973, χωρίς να έχει δώσει την άδεια το αρμόδιο όργανο του Πολυτεχνείου, ο στρατός εισήλθε με τη βία και επενέβη. Στις λίγες μεταγενέστερες περιπτώσεις στις οποίες επενέβη η δημόσια δύναμη στο χώρο του ΕΜΠ (δεν είμαι σίγουρος για άλλα πανεπιστήμια), έγινε κατόπιν πρόσκλησης της Συγκλήτου, και επομένως παραβίαση του ασύλου δεν υπήρξε.
Επίσης, το άσυλο δεν αλλοιώνει την ισχύ των νόμων. Αν διαπράξετε αδίκημα μέσα στο χώρο του πανεπιστημίου, είναι το ίδιο σοβαρό με το αν το διαπράττατε απ' έξω. Σ' αυτή την περίπτωση, η αστυνομία μπορεί κάλλιστα να σας περιμένει απ' έξω για να σας συλλάβει. Ειδικότερα, όσον αφορά την παρεμπόδιση της λειτουργίας δημόσιων υπηρεσιών, ή την κατάληψη δημόσιων κτιρίων αν προτιμάτε, αυτή απαγορεύεται τόσο από την κοινή λογική όσο και από το άρθρο 334 του ποινικού κώδικα.
Δεν υπονοώ τίποτε με τα παραπάνω, ότι δηλαδή θα πρέπει να φέρνουμε την αστυνομία μέσα στο πανεπιστήμιο όποτε γίνεται κατάληψη. Απλά ξεκαθαρίζω το τι είναι άσυλο, γιατί πολλοί φοιτητές νομίζουν πως άσυλο σημαίνει ότι μπορούν οι φοιτητές να κάνουν ό,τι θέλουν, ή ότι η παρεμπόδιση της λειτουργίας δημόσιας υπηρεσίας δεν είναι ποινικό αδίκημα όταν γίνεται μέσα στο πανεπιστήμιο επειδή η ισχύς του ποινικού κώδικα με κάποιο τρόπο επηρεάζεται από το άσυλο.
Όσο για την ουσία του θέματος, οι ακαδημαϊκές ελευθερίες, η ελεύθερη επιστημονική αναζήτηση, και η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, δεν κινδυνεύουν μόνο από τυχόν κακοπροαίρετη επέμβαση της δημόσιας δύναμης. Όταν, για παράδειγμα, άτομα που δεν έχουν καμιά σχέση με το χώρο του πανεπιστημίου βανδαλίζουν εγκαταστάσεις ή παρεμποδίζουν τη λειτουργία του πανεπιστημίου, τότε οι ελευθερίες αυτές πλήττονται πολύ περισσότερο απ' ό,τι εάν το πανεπιστήμιο ζητούσε την επέμβαση της αστυνομίας.
Αυτά για το άσυλο. Πάμε τώρα να δούμε κάτι πιο δύσκολο: το τι είναι φοιτητικός σύλλογος.
Οι φοιτητικοί σύλλογοι
Όταν ένας «φοιτητικός σύλλογος» αποφασίζει διακοπή του εκπαιδευτικού ή ερευνητικού έργου, ή τη με οποιοδήποτε άλλο τρόπο παρεμπόδιση της λειτουργίας του πανεπιστημίου, υπάρχουν δύο προβλήματα:
- Η διαδικασία λήψης αποφάσεων του συλλόγου δεν έχει καμιά απολύτως υπόσταση, νομική ή ουσιαστική.
- Ακόμα κι αν η διαδικασία είχε υπόσταση, και πάλι η απόφαση δεν θα ήταν έγκυρη, αφού ούτε νόμιμη είναι ούτε ηθική βάση έχει.
Ας τα δούμε ένα-ένα.
Η υπόσταση των συλλόγων
Ένας σύλλογος είναι νομικό πρόσωπο, και για να μπορεί να υφίσταται πρέπει να έχει καταστατικό που να έχει κατατεθεί στο πρωτοδικείο. Οι περισσότεροι φοιτητικοί «σύλλογοι» δεν έχουν καταστατικό, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχουν.
Ένας σύλλογος που έχει καταστατικό, αλλά δεν το τηρεί, δεν λαμβάνει έγκυρες αποφάσεις. Για παράδειγμα, αν συγκληθεί έκτακτη γενική συνέλευση χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις που αναγράφονται στο καταστατικό, και χωρίς να ειδοποιηθούν τα μέλη με τον τρόπο που προβλέπεται από το καταστατικό, τότε η συνέλευση δεν είναι έγκυρη και οι αποφάσεις που λαμβάνονται σ' αυτήν δεν ισχύουν. Είναι προφανές πως όταν δεν υπάρχει καταστατικό τα πράγματα είναι χειρότερα.
Αυτά δεν είναι μόνο τυπικότητες, υπάρχει και ουσία. Σε κάποιους συλλόγους συμβαίνει να γίνεται συνέλευση κάθε εβδομάδα, κάθε εβδομάδα, κάθε εβδομάδα, μέχρι ο κόσμος να κουραστεί και να μην πάει και τελικά να πλειοψηφήσει η πρόταση που θέλουν κάποιοι. Ή μπορεί να μαζεύονται μερικά άτομα και να κάνουν τη συνέλευση μόνοι τους και να ορίζουν την απαρτία όπως θέλουν. Σε άλλους συλλόγους δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία για τα εκλογικά αποτελέσματα, με αποτέλεσμα άλλο να ισχυρίζεται ένας ότι είναι το ΔΣ και άλλο ο άλλος. Και ούτω καθεξής.
Η ανυπαρξία διαδικασιών και επίσημων εγγράφων που να τις πιστοποιούν σημαίνει επίσης ότι στις φοιτητικές εκλογές, ακόμα και όταν γίνονται κοσμίως, υπάρχει εξ ορισμού έλλειψη διαφάνειας. Αν πάω στη Σύγκλητο και ισχυριστώ ότι κακώς έχει μπει ο τάδε φοιτητής στη Σύγκλητο, τότε ο ισχυρισμός μου δεν μπορεί να αποδειχτεί ούτε αληθής ούτε ψευδής. Επομένως τα πανεπιστημιακά όργανα στα οποία υπάρχουν εκπρόσωποι των φοιτητών δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά εφόσον δεν μπορεί να τεκμηριωθεί η εγκυρότητα της εκπροσώπησης. Αυτό είναι λάθος του νόμου. Εφόσον προβλέπονται (ορθώς) εκπρόσωποι φοιτητών σε όργανα όπως η Σύγκλητος, θα έπρεπε να φροντίζουν οι πανεπιστημιακές αρχές για τη διαφανή επιλογή των εκπροσώπων. Απλούστατα, θα έπρεπε η γραμματεία κάθε τμήματος να διεξάγει τις φοιτητικές εκλογές. Πρόκειται για διοικητικούς υπαλλήλους που εχουν τους καταλόγους των φοιτητών, μπορούν να ελέγξουν κάποιο αποδεικτικό ταυτότητας του ψηφοφόρου, μπορούν να καταμετρήσουν τις ψήφους (παρουσία εκπροσώπων των παρατάξεων), και όταν η διαδικασία περατωνόταν θα έστελναν ένα υπηρεσιακό σημείωμα στον Πρύτανη που θα έλεγε "σας πληροφορούμε ότι εκπρόσωπος φοιτητών του Τμήματος Πολ. Μηχ. στη Σύγκλητο ορίστηκε ο κ. Πολίτης Μηχανικίδης, και αναπληρωματική του η κ. Πόλυ Μήχα".
Εν πάση περιπτώσει, ξεφύγαμε ελαφρά από το θέμα. Το θέμα είναι ότι οι φοιτητικοί «σύλλογοι» δεν έχουν καταστατικό, ή δεν το τηρούν. Άρα ή δεν υπάρχουν, ή δεν λειτουργούν σωστά. Άρα οι αποφάσεις που λαμβάνουν είναι σαν να μην ελήφθησαν.
Η εγκυρότητα των αποφάσεων
Ακόμα όμως κι αν οι φοιτητικοί σύλλογοι λειτουργούσαν με καταστατικό και σύμφωνα με σωστές διαδικασίες, εφόσον δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητά τους να αποφασίζουν αν θα λειτουργήσει ή όχι το ΑΕΙ, δεν θα ίσχυαν τυχόν σχετικές αποφάσεις τους.
Όσον αφορά τους τύπους, βλέπε το Ν. 1268/1982, άρθρο 25, παράγραφος 4, και τον ποινικό κώδικα, άρθρο 334. Η κατάληψη δημοσίων κτιρίων και η διακοπή της λειτουργίας του ΑΕΙ απαγορεύονται.
Όσον αφορά την ουσία, υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να αποφασίσει μια πλειοψηφία — αλλιώς μιλάμε για οχλοκρατία. Αν φερ' ειπείν ζω σ' ένα χωριό και θέλω να παντρευτώ, δεν αναγνωρίζω στο χωριό το δικαίωμα να μου το απαγορεύσει, ακόμα και με 100% πλειοψηφία. Αντίστοιχα, δεν αναγνωρίζω στους συμφοιτητές μου το δικαίωμα να στερήσουν το δικό μου δικαίωμα στη μάθηση ή στην επιστημονική έρευνα.
Η ουσία των καταλήψεων
Ας αγνοήσουμε για λίγο το θέμα του αν επιτρέπεται σε κάποιους φοιτητές να διακόπτουν το έργο του πανεπιστημίου, και ας δούμε τι καταφέρνουν με αυτή τη μορφή αγώνα.
Επειδή δεν γνωρίζω καμιά σοβαρή κατάληψη πέραν αυτής του 1973, θα χρησιμοποιήσω αναγκαστικά εκείνη ως παράδειγμα, παρόλο που οι συνθήκες εκείνης της εποχής ήταν πολύ διαφορετικές από τις τωρινές, και παρόλο που η εικόνα που έχουμε για το τι έγινε παίζει ανάμεσα στην αλήθεια και το μύθο. Πάντως δεν αποφάσισαν οι αγωνιζόμενοι «τι θα κάνουμε για να πετύχουμε το σκοπό μας; Ας κάνουμε κατάληψη!». Την κατάληψη την έκαναν βοηθητικά· για να φροντίζουν το ραδιοφωνικό σταθμό τους, με τη βοήθεια του οποίου η πόλη μάθαινε τι συνέβαινε, και ευαισθητοποιείτο στα αιτήματά τους, και επιπλέον γιατί μπορούσαν να είναι συγκεντρωμένοι, να συζητάνε και να διαμαρτύρονται, χωρίς να τους διαλύσει η αστυνομία, αφού τους προστάτευε το άσυλο.
Σήμερα, παρόλο που δεν υπάρχει πρόβλημα με την αστυνομία, οι χώροι του πανεπιστημίου εξακολουθούν να είναι ιδανικοί για να συγκεντρώνονται οι φοιτητές. Όμως, το να παρεμποδίζουν τη λειτουργία του πανεπιστημίου δεν εξυπηρετεί καμιά άλλη σκοπιμότητα. Αντίθετα, το να παραλύει το πανεπιστήμιο είναι αυτό ακριβώς που πλήττει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ένα ζωντανό πανεπιστήμιο, γεμάτο φοιτητές, που στα διαλείμματα συζητούν μεταξύ τους για τα προβλήματα, και όπου οι υπηρεσίες δουλεύουν και φροντίζουν για την καλή λειτουργία του email, των web forums, κλπ., βοηθά πολύ περισσότερο από την πίεση που δήθεν ασκείται σε φοιτητές και πανεπιστήμιο από τη διακοπή της λειτουργίας του.
Συμπεράσματα και προτάσεις
Μορφές αγώνα πλην των «καταλήψεων» υπάρχουν πολλές.
Καταρχήν πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος φταίει γι' αυτό που συμβαίνει. Συχνά οι εργαζόμενοι στο πανεπιστήμιο εκνευρίζονται με τους καταληψίες και τις παράλογες αξιώσεις τους, ενώ και οι φοιτητές που θέλουν να κάνουν μάθημα αγανακτούν με τις αντιδημοκρατικές πρακτικές τους.
Ας υποθέσουμε όμως ότι μπαίνω σ' ένα λεωφορείο και λέω στον οδηγό: «γεια σας, είμαι από το σύλλογο για την αγάπη και την αλληλεγγύη· σήμερα κάναμε συνέλευση και αποφασίσαμε ότι δεν θα λειτουργήσουν τα λεωφορεία, λοιπόν βγάλτε τον κόσμο έξω και επιστρέψτε στο αμαξοστάσιο.» Αν κάνω κάτι τέτοιο, το πιθανότερο είναι τόσο ο οδηγός όσο και οι επιβάτες να με θεωρήσουν τρελό, να χαμογελάσουν και να με πάρουν στο ψιλό. Αν εντούτοις ο οδηγός πει εντάξει, τα μαζέψει και φύγει, τότε ποιος θα φταίει, εγώ ή ο οδηγός; Και με ποιον θα αγανακτήσουν οι επιβάτες;
Ακριβώς αυτό συμβαίνει στο πανεπιστήμιο. Όταν έρχονται οι καταληψίες και μου ζητούν να φύγω, τους λέω πως είμαι υποχρεωμένος να μείνω στη θέση μου εκτός αν η προϊσταμένη μου μου πει να φύγω. Βλέποντας αυτή την αυτονόητη μεν, αλλά πρωτοφανή γι' αυτούς αντίδραση, οι καταληψίες νομίζουν ότι είμαι τρελός. Ίσως να είμαι. Ίσως όταν αντιστρέφεται το αυτονόητο, αυτός που δεν ακολουθεί το αντεστραμμένο να είναι τρελός. Αυτό όμως δεν αλλάζει το ότι το ΕΜΠ, και, υποθέτω, όλα τα άλλα πανεπιστήμια, ζουν μέσα σ' ένα μεγάλο παραλογισμό.
Πιστεύω πως οι μόνοι που μπορούν να κάνουν κάτι γι' αυτό είναι οι φοιτητές. Μαζευτείτε όσοι μπορείτε, αλλά και τρεις είναι αρκετοί, πηγαίνετε στο γραφείο του πρύτανη, και απαιτήστε του να βρει λύση. Το πανεπιστήμιο είναι υποχρεωμένο να διασφαλίσει το δικαίωμά σας να κάνετε μάθημα, και ο πρύτανης είναι υπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο. Διεκδικήστε λοιπόν αυτό σας το δικαίωμα. Αν ο πρύτανης σάς πεί «Και τι να κάνω;», απαντήστε του: «εμείς τι να κάνουμε;» και απαιτήστε να σας απαντήσει. Θέστε του τα ερωτήματα και γραπτώς, και κοινοποιήστε τα στον τύπο. Μιλήστε και με τους καθηγητές σας, και με τον πρόεδρο της σχολής. Τουτέστιν, φέρτε τις πανεπιστημιακές αρχές ενώπιον των ευθυνών τους. Συζητήστε μεταξύ σας για περισσότερες ιδέες. Συμμαχήστε σ' αυτό το θέμα με συναδέλφους από άλλες σχολές και άλλα πανεπιστήμια.
Αυτά από προτάσεις. Πριν όμως κλείσω το κεφάλαιο, ένα θέμα που μας καίει όλους: τι θα γίνει αν ο πρύτανης και το πανεπιστήμιο λειτουργήσουν πράγματι με βάση το νόμο και τη λογική, και αποδειχτεί ότι οι καταληψίες είναι τραμπούκοι; Θα φωνάξουμε την αστυνομία να τους διαλύσει;
Ενώ δεν ξέρω την απάντηση σ' αυτό το ερώτημα, εντούτοις πρέπει να δούμε ότι είναι πρόωρο, και δεν ωφελεί να μιλάμε με εικασίες. Όπως κάποιος εικάζει ότι μπορεί να γίνουν τραμπουκισμοί, έτσι κι εγώ εικάζω ότι είναι εύκολο να τσαμπουκαλεύεσαι όταν σε παίρνει. Άλλο να υπάρχει μόνο ένας αντιρρησίας τρελός σ'ένα κτίριο, κι άλλο σύσσωμο το πανεπιστήμιο να αναρωτιέται από πού κι ως πού κάποιοι αναρμόδιοι έχουν αξίωση τη διακοπή της λειτουργίας του. Είμαι πεπεισμένος πως οι φοιτητές και οι πανεπιστημιακοί που θα αντιταχθούν στις καταλήψεις μεγαλύτερες δυσκολίες θα αντιμετωπίσουν με το υπόλοιπο σύστημα παρά με τους καταληψίες.
Ταυτόχρονα, πρέπει κάποτε να σταματήσουμε να θεωρούμε τόσο μεγάλο ταμπού την επέμβαση της δημόσιας δύναμης, όταν γίνεται σύμφωνα με το νόμο και τις διαδικασίες και με σκοπό την προστασία του ασύλου. Η κοινωνία στην οποία ζούμε δεν είναι τέλεια, και καθημερινά γίνονται στο πανεπιστήμιο κλοπές, βανδαλισμοί, διατάραξη κοινής ησυχίας κ.ά., από εξωπανεπιστημιακά κυρίως στοιχεία. Όσο για τα ενδοπανεπιστημιακά, θα γέμιζα πολλές σελίδες για να περιγράψω το μέγεθος και την έκταση της διαφθοράς που επικρατεί εδώ, αν ήθελα να ξεφύγω από το θέμα αυτού του ιστότοπου, που είναι οι καταλήψεις.
Επομένως, ναι, κάποτε θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε και κάποιο μηχανισμό επιβολής της τάξης, είτε την αστυνομία, είτε εκπαιδευμένο προσωπικό φύλαξης. Δυστυχώς, με τις αυξανόμενες καταστροφές, αρχίζει σιγά-σιγά να δημιουργείται η αντίληψη στον κόσμο ότι το άσυλο (και όχι η ανυπαρξία υπεράσπισης του ασύλου) είναι που δημιουργεί τα προβλήματα και την ασυδοσία, με αποτέλεσμα να αρχίζει το άσυλο να κινδυνεύει με κατάργηση.
Οι λύσεις υπάρχουν, και είναι υπεκφυγή να ισχυριζόμαστε ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτε επειδή στην τάδε υποεκδοχή της δείνα εκδοχής της μελλοντικής εξέλιξης των πραγμάτων μπορεί να αντιμετωπίσουμε την έτσι-κι-έτσι δυσκολία.
Όλο αυτό το διάστημα ο κύριος Χ, δεν ενδιαφέρθηκε επίσης, να ειδοποιήσει τους εγγυητές για αυτό. Με τα λεφτά του δανείου, έκανε ανακαίνιση το σπίτι του και ζούσε πλουσιοπάροχα. Στο μεταξύ οι σχέσεις των δύο ξαδέρφων διαταράχθηκαν εξαιτίας των εκλογών. Τα παιδά τους βρέθηκαν αντιμέτωποι στις δημοτικές εκλογές και ο κύριος Χ έκανε βρώμικο αγώνα για το γιο του ξαδέρφου.
