Ήρθε το τέλος της σχεδόν εκατοντάχρονης κυριαρχίας του στρατού στην Τουρκία;
η τουρκική στρατιωτική ηγεσία παραιτήθηκε, η εξουσία των στρατηγών έχει σπάσει. Ο μεγάλος νικητής είναι ο Πρωθυπουργός Ερντογάν - η θέση του είναι σήμερα πιο ισχυρή από ποτέ.
Ο Πρωθυπουργός δέχθηκε την απόφαση πολύ ήρεμα, «πρέπει να ξέρετε τι κάνετε», απάντησε στην απειλή παραίτησης του επικεφαλής του επιτελείου του Isik Kósáné. Ήξερε ο Ερντογάν: «Θέλουν να παραιτηθούν από τα καθήκοντά τους." Αυτές οι προτάσεις, από την αριστερή-φιλελεύθερη καθημερινή εφημερίδα «Radikal», σφραγίσαν την Παρασκευή το βράδυ, το τέλος της τουρκικής στρατιωτικής ηγεσίας. Πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός για την Τουρκία.
Ο στρατιωτικός ηγέτης Kósáné ήλπιζε να εντυπωσιαστεί ο Erdogan' από την απειλή παραίτησης. Καθόλου όμως: Ο Πρωθυπουργός απάντησε με τη ρήση: «Τους ταξιδιώτες δεν πρέπει να τους σταματάς» - η απάντηση ήταν χαστούκι. Στη συνέχεια αναγκάστηκαν οι αρχηγοί του στρατού να κάνουν πράξη την απειλή του.
Μόνο ο επικεφαλής των δυνάμεων χωροφυλακής, Νετζντέτ Οζέλ, παρέμεινε στη θέση του και αμέσως ανταμείφθηκε. Τη νύχτα προήχθη σε αρχηγό του στρατού και θα γίνει ο νέος επικεφαλής. Με το μοναδικό στην ιστορία των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων αντίο μιας ολόκληρης στρατιωτικής ηγεσίας ακολούθησε επίσης μια μοναδική κίνηση καριέρας. Και οι δύο δείχνουν σαφώς: Στην Τουρκία, μια εποχή έρχεται στο τέλος της. Ο Ερντογάν έχει καταφέρει να σπάσει τη ραχοκοκαλιά του στρατού. Ο στρατός έχει αιχμαλωτιστεί από το κυβερνών ΑΚΡ. Μετά την Παρασκευή το βράδυ, ο στρατός στην Τουρκία δεν θα είναι ποτέ ξανά αυτό που ήταν για περίπου εκατό χρόνια.
Για να καταλάβουμε πώς ο στρατός είχε τόσο μεγάλη δύναμη θα πρέπει να κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία, ξεκινώντας από τους μικρασιατικούς πολέμους, ύστερα από την ήττα στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ίδρυση της δημοκρατίας το 1923, έπαιξε η στρατιωτική διαρκώς έναν κεντρικό ρόλο στην Τουρκία . Μετά τον Μουσταφά Κεμάλ, τον επονομαζόμενο Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας., διάδοχός ήταν ένας πρώην ανώτερος αξιωματικός.
Η στρατιωτική ηγεσία το 1949 έκανε τη Τουρκία μέλος του ΝΑΤΟ και επομένως τον ακρογωνιαίο λίθο της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Για τα επόμενα 30 χρόνια μέχρι το 1989, συμμετείχε ενεργά στον Ψυχρό Πόλεμο και ήταν στο πλευρό των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Τρία πραξικοπήματα σε 30 χρόνια
Για να μην τεθεί σε κίνδυνο ο προσανατολισμός της χώρας και για τη διατήρηση του κοσμικού, αντι-ισλαμικού και αντικομμουνιστικού καθεστώτος της Τουρκίας, ο στρατός αναμείχθηκε στα τρία πραξικοπήματα εις βάρος των εκλεγμένων κυβερνήσεων το 1961, 1971 και 1980. Το Δόγμα του στρατού ήταν πιο σημαντικό από τη δημοκρατία, και για όσο διάστημα ο Ψυχρός Πόλεμος κράτησε, ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι χώρες του ΝΑΤΟ συλλογικά απόλυτα σύμφωνες.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα του περασμένου αιώνα, την εποχή της φιλελεύθερης κυβέρνησης του Τουργκούτ Οζάλ, άρχισαν να ισσοροπύν οι δυνάμεις μεταξύ των πολιτικών κυβερνήσεων και των στρατιωτικών ηγεσιών. Ως εκ τούτου αντικαταστάθηκε το 1990 για πρώτη φορά ο επικεφαλής του στρατού γιατί διαφώνησε με τον Πρωθυπουργό. Ο Οζάλ ήθελε ο στρατός να εισβάλει κατά τη διάρκεια του πρώτου Πολέμου του Κόλπου στο βόρειο Ιράκ, οι στρατιωτικοί ήταν αντίθετοι. Η τελευταία φορά που ο στρατός ανάγκασε μια κυβέρνηση να παραιτηθεί ήταν το 1997: Κάτω από την πίεση του στρατού, ο πρώτος ισλαμιστής πρωθυπουργός Necmettin Erbakan, έφυγε μετά από ένα χρόνο στην εξουσία.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα, ήταν σαφές ότι θα υπάρξει η κόντρα για την εξουσία ανάμεσα σε δύο ομάδες: τους στρατιωτικούς και τους υποστηρικτές τους από την εποχή της εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας από τη μία πλευρά και τη συντηρητική μουσουλμανική πλευρά από την άλλη. Με τη νίκη του ΑΚΡ το 2002, ενός νέου, σύγχρονου, μετριοπαθούς ισλαμικού κόμματος υπό την ηγεσία του Ερντογάν και του Γκιουλ, είχε αρχίσει να διαφαίνεται η εξέλιξη της διαμάχης.
Οι στρατηγοί αρνήθηκαν να ανοίξουν τα φύλλα τους
Από τότε που Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία το 2003, ο στρατός έχει κάνει πολλά για να τον βγάλει από το γραφείο του, ή τουλάχιστον να μειώσει τη δύναμή του. Οι στρατηγοί έχουν αποτύχει παταγωδώς. Αν και οι λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς: Υπήρχαν πολλά σχέδια πραξικοπήματος, αλλά μάλλον κυρίως χάρης σε εσωτερικές αντιφάσεις απέτυχαν.
Διότι ακόμα κι αν ο Ερντογάν έχει δείξει μεγάλο προσωπική θάρρος σε αυτήν τη διαμάχη, είχε ταυτόχρονα το πνεύμα της εποχής στο πλευρό του. Πάνω από δεκαπέντε χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ δεν θα υποστηρίζαν πλέον είχαν ένα πραξικόπημα. Και η τουρκική οικονομία είναι ήδη τόσο συνυφασμένή με την διεθνή, που αναπόφευκτα θα καταρρεύσει μετά από ένα πραξικόπημα. Η στρατιωτική ηγεσία γνώριζε την απειλή και πάντα έκανε πίσω στο τέλος.
Μετά τη δεύτερη μεγάλη εκλογική νίκη του το 2007, ο Ερντογάν προχώρησε σε αντίποινα. Με τη συνεργασία νεοσυσταθέντων εισαγγελειών και ειδικών δικαστήριών και την ενεργοποιήση ειδικών δυνάμεν της αστυνομία, προχώρησε στη σύλληψη εκατοντάδων γραφειοκράτων, στρατιωτικών,, επιχειρηματιών και ακαδημαϊκών Ανάμεσά τους ήταν βεβαίως μια σειρά πιθανών ανταρτών, το κύμα συλλήψεων συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Σήμερα βρίσκξνται περίπου 250 στρατηγοί, ναυάρχοι και άλλοι ανώτεροι κρατικοί λειτουργοί στη φυλακή, φτάνοντας περίπου στο ένα τέταρτο από τους ανώτερους αξιωματικούς της Τουρκίας. Την Παρασκευή το πρωί ένα από τα αρμόδια ειδικά δικαστήρια είχε διατάξει νέες συλλήψεις στρατηγών..
Ο Ερντογάν βρίσκεται στο απόγειο της δύναμής του.
Το 2010 διορίζεται Αρχηγός του Επιτελείου ο Isik Kósáné. Όπως και ο προκάτοχός του, Ιλκέρ Μπασμπούγκ προσπάθησε μάταια να προστατεύσει τους υπαλλήλους του από την αστυνομία και την εισαγγελέα Zekeriya oz, διαβόητη σε ειδικές υποθέσεις. Τελευταίο σημείο της σύγκρουσης ήταν η ερώτηση γιατί 42 στρατηγοί κάθονται στη φυλακή, αλλά ως επί το πλείστον, ένα κατηγορητήριο δεν υπάρχει καν. Κάθε χρόνο τον Αύγουστο, αποφασίζεται στον τουρκικό στρατό ποιός θα πάρει σειρά στις προαγωγές και διορισμούς σε υψηλές θέσεις...
Ενώ ο στρατός ήθελε να προωθήσει τους ανθρώπους του - ακόμα κι αν βρίσκονταν σε επιμέλεια, η κυβέρνηση επέμενε, να επιτρέψει σε όλους τους κρατουμένους να συνταξιοδοτηθούν. Επιπλέον, ο Ερντογάν απέρριψε τις προτάσεις του Kósáné για νέο αρχηγό του στρατού και νέο επικεφαλή της αστυνομίας. Στη δήλωση της παραίτησής του παραπονέθηκε πικρά για την "αδικαιολόγητη κράτηση και τις συνεχείς δημόσιες επιθέσεις κατά των ενόπλων δυνάμεων." Οι αρμόδιες αρχές δεν προστατέψαν το στρατό, έτσι είδε πως δεν υπάρχει τρόπος να συνεχίσει να ασκεί τα καθήκοντά του.
ΟΡετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετά την τρίτη εκλογική του νίκη πριν από έξι εβδομάδες και τη τελική υποχώρηση ενός βασικού αντιπάλου, να φτάνει η δύναμη του στο απώγειο της. Οι παλιοί αντιπάλοι έχουν απορριφθεί, στο περιθώριο της αντιπολίτευσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν ταχθεί υπέρ ορισμένων δρακόντειων μέτρων έναντια της στρατιωτικής ηγεσίας. Μένει να φανεί αν θα βγει κερδισμένη και η δημοκρατία στη γειτονική χώρα.
Πηγή: www.spiegel.de