Ο αδελφός του Κάιν

Ο πρωτότοκος γιος του Αδάμ και της Εύας είναι ο παλαιότερος δολοφόνος στην ιστορία της  ανθρωπότητας. Ο καρπός της προπατορικής αμαρτίας (αφού για πολλούς το μήλο συμβολίζει την ερωτική πράξη), υπέπεσε για πρώτη φορά στο πιο σοβαρό παράπτωμα, που θα μπορούσε να κάνει ένα ανθρώπινο ον. Θανατώντας μάλιστα τον ίδιο του τον αδερφό. Εντάξει, αν το καλοσκεφτείς, είμαστε όλοι απόγονοι του και αφου συγγενεύουμε μεταξύ μας λίγο ή πολύ, το γεγονός πως οι δυο τους ήταν αδέρφια, δεν κάνει τη πράξη περισσότερο βαριά... Αφού ούτως ή άλλως είναι η πιο αποτρόπαια.  Συναισθηματικά ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς αυτή την εξίσωση. Αν το δεις μόνο με τη λογική  ίσως και να είναι εύκολο.

Το κίνητρο του φόνου ήταν ο φθόνος, που έφτασε στην ακραία του μορφή, την οργή. Δεν ήταν το άμοιρο θύμα υπεύθυνο για τον θυμό του αδερφού του, αλλά η εύνοια του Θεού και η άνιση μεταχειρίση (κρατήστε το αυτό).  Φυσικά, μια τέτοια απεγνωσμένη αντίδραση δεν θα μπορούσε ποτέ να αλλάξει κάτι.

Η ποινή που επιβλήθηκε στον Κάιν, ήταν να τριγυρνά σαν νομάδας και να περνά ατέλειωτες κακουχίες. Η μεταμέλεια του δεν εκτιμήθηκε ως ειλικρινής από τον Θεό. Επίσης, δεν είχε δικαίωμα να δώσει μόνος του τέλος στη ζωή του. Μέχρι τον κατακλυσμό του Νώε, το ανθρώπινο γένος κουβαλούσε αυτή την κατάρα.

Παρά τη βιβλική καταστροφή, δεν φαίνεται πως οι άνθρωποι μπορέσαν να απαλλαχθούν από το αίσθημα του φθόνου. Ο φθόνος είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά κάθε κοινωνίας. Μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα συναίσθημα που εμφανίζεται, όταν ένα άτομο υστερεί απέναντι σε κάποιο άλλο, από πλευράς πλούτου, ικανοτήτων, ταλέντου ή επιθυμεί διακαώς κάτι που κάποιος άλλος έχει στην κατοχή του. Εκδηλώνεται ως η επιμονή του ανθρώπου, να αποκτήσει αυτό που έχει ο συνάνθρωπος του ή αν δε μπορεί να το αποκτήσει ο ίδιος, εύχεται και μπορεί να προσπαθεί κιόλας να μην το έχει ούτε ο συνάνθρωπος του. Το συγκεκριμένο συναίσθημα  αρκετά συχνά αγγίζει τα όρια της εμμονής.
Ο Μπέρτραντ Ράσελ απεφάνθη, ότι η ζήλια είναι μία από τις κυριότερες αιτίες της δυστυχίας. Είναι μια ατυχής πλευρά της ανθρώπινης φύσης, διότι δεν είναι μόνο αυτός που ζηλεύει δυστυχισμένος, αλλά επιθυμεί να προκαλέσει δυστυχία και στους γύρω του. Παρόλο που ως γνώρισμα είναι γενικά αρνητικό, πίστευε ότι η ζήλια ήταν η κινητήριος δύναμη που έσπρωξε τους ανθρώπους προς την Δημοκρατία. Εγώ θα έλεγα και προς τον Κουμουνισμό. Στόχος και των δυο είναι η ισότητα και η μέγιστη δυνατή δικαιοσύνη. Στην πράξη βέβαια κανένα από τα δυο δεν τα κατάφερε, όσο θα ήθελε ή και καθόλου...
Σύμφωνα πάλι με τον Γάλλο Φιλόσοφο Εμ. Κάντ: "η ζήλια είναι μία απροθυμία να δει κάποιος την δική του ευημερία, επισκιάζοντας την από την ευημερία κάποιου άλλου, επειδή το πρότυπο που χρησιμοποιεί δεν έχει εγγενή σχέση με την δική του ευημερία, παρά μόνο στο πλαίσιο σύγκρισης της δικής του ευημερίας με των άλλων". 
Ειναι κατι που τη σημερινή ελληνική κοινωνία τη διαπνέει και περιγράφεται με τη φράση: "να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα".  Αποτέλεσμα  ίσως της πνευματικής ανωριμότητας και της παρατεταμένης παραμονής στη προσχολική ηλικία, της οποίας κύριο γνώρισμα είναι ο εγωκεντρισμός (και φυσικά  η πνευματική ραθυμία τουλάχιστον συντείνει σε αυτό το πράγμα...) ή ίσως συνέπεια της έντονης καλλιέργειας του πνεύματος του ανταγωνισμού, που μας υπενθυμίζει πως θέλουμε, δεν θέλουμε είμαστε κομμάτι του δυτικού κόσμου. (κι εδώ μπορεί να ισχύει η λάθος κατανόηση του, που αποτυπώνεται στη παροιμία: "όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια"). 
Προσπαθώ να προσθέσω λίγο χιούμορ... Ο φθόνος λοιπόν στη σημερινή ελληνκή κοινωνία εκφράζεται λεκτικά ποικιλοτρόπος. (-όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, αυτοί ήταν επάνω στα δέντρα, -ας είναι καλά ο μπαμπάς που σε ταίζει, -ποιός ξέρει με τι μέσο μπήκε εκεί πέρα (;), -σιγά ρε μεγάλε! ποιός νομίζεις πως είσαι; κλπ). Ενώ, είναι αξιοσημειώτο πως λόγω αυτής της σαρκαστικής διάθεσης που γεννά ο φθόνος, ένα ολόκληρο νησί, το μεγαλύτερο της Ελλάδος, είναι γεμάτο από επίθετα που τελειώνουν σε -άκης...Και βέβαι η ζήλεια είναι αυτή που οδήγησε πολλούς Έλληνες τις προηγούμενες δεκαετίες στο να κάνουν ζωή πέρα από τις δυνατότητες τους και να καταχρεώνονται.
Ίσως τελικά ο φθόνος να είναι το ίδιο το κουτί της Πανδώρας. Ας δουμε πόσα αρνητικά στοιχεία πηγάζουν από αυτόν: μνησικακία, ματαιοπονία, μικροπρέπεια, μικροψυχία, ειρωνεία. μίσος, αντιπαλότητα, έχθρα, μεροληψία, αμφισβήτηση, εσωστρέφεια, αδικία, στενότητα αντίληψης, κακόπιστη κριτική και αρκετά ακόμα. 
 Η ελληνική κοινωνία έπασχε πάντα από τη ζήλεια και αυτό γίνεται πιο εύκολα κατανοητό σε μικρές κοινότητες, όπως φανερώνει το παραπάνω παράδειγμα της Κρήτης. Πολλοί βέβαια θεωρούν, πως χωρίς αυτό το γνώρισμα θα έμεναν στάσιμοι και δεν θα προσπαθούσαν να βελτιώνουν τη ζωή τους. Για αυτό και σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα του προηγμένου κόσμου, ο ανταγωνισμός καλλιεργείται από το σχολείο. Όμως, πάλι η Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα που αναιρεί αυτό το επιχείρημα. Αφού αρκεί σε μας να αποφασίσουμε με οποιοδήποτε αυθαίρετο κριτήριο το τι αξίζει ο άλλος και εκεί να τον κατατάξουμε. Εξυπακούεται, πως αφού παίρνουμε τη θέση του κριτή, εμείς βρισκόμαστε πιο ψηλά. Ο ανταγωνισμός  μας κάνει από παιδιά να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τους άλλους, σε οποιοδήποτε επίπεδο (πράγμα αδύνατο), χωρίς να ξέρουμε γιατί. Και είτε είμαστε δυστυχείς επειδή δεν το καταφέρνουμε, είτε είμαστε ευτυχισμένοι, επειδή δεν θέλουμε να δούμε πως πάντα υπάρχει κάποιος, που είναι σε κάποιον τομέα, σε καλύτερη μοίρα από μας. Για αυτή τη περίπτωση (μεταξύ άλλων και εμείς ως λαός) χρησιμοποιούμε τρια "έξυπνα"  (κουτοπόνηρα μήπως; ) τεχνάσματα.
α Δημιουργούμε εύκολα έναν μικρόκοσμο, στον οποίο πιστεύουμε ότι είμαστε το επίκεντρο.
β.Γνωρίζουμε για τους άλλους ή λαμβάνουμε υπόψη μας, όσα στοιχεία μας χρειάζονται μόνο.
γ. Όρίζουμε  τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο στη ζωή, όπως μας συμφέρει.
Για παράδειγμα οι τσιγγάνοι μας θεωρούν δυστυχείς επειδή δεν απολαμβάνουμε σε ικανοποιητικό βαθμό τις χαρές της οικογένειας. (λ.χ. παντρευόμαστε αργά και μεταξύ άλλων δεν βλέπουμε δισέγγονα και τρισέγγονα).
Ίσως τίποτα από τα παραπάνω να μην είναι μεμπτό. Ο κάθενας μας έχει δικαίωμα να επιλέξει την οπτική γωνία από όπου θα ατενίζει τα πράγματα στον βίο του. Αρκεί βέβαια με αυτό τον τρόπο να μην κοροϊδεύει στην ουσία τον εαυτό του και όσους αγαπά. Αν δεν μπαίναμε εξαρχής σε αυτό το παιχνίδι και την πατούσαμε έτσι όπως λέει ο Καντ (αφού αν δεν προσθέσουμε και λίγη αυθαιρεσία ή κοντοφθαλμία στις συγκρίσεις μας, θα είμαστε σίγουρα δυστυχείς), τότε θα είμασταν μάλλον πιο κοντά στο νόημα της ύπαρξης μας. Εξάλλου το αντικείμενο του φθόνου του Κάιν, ο Άβελ δεν ήταν παρά ένας απλός ποιμένας. Ο οποίος μπορεί να υπήρξε το θύμα, αλλά η ιστορία έδειξε πως ο μεγάλος του αδερφός έζησε μια πολύ πιο δυστυχισμένη ζωή.
Β.Τ.