Πετώντας εκατομμύρια στα σκουπίδια- Η ανακύκλωση στην Ελλάδα

Σε μία από της πλέον επικερδείς βιομηχανίες εξελίσσεται η ανακύκλωση, καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς δεν έχει επηρεαστεί από την οικονομική κρίση και βρίσκεται σε διαρκή άνοδο, ενώ η Ελλάδα «φιγουράρει» κλασσικά στις τελευταίες θέσεις.

Με ποιον τρόπο εκείνοι που έχουν τις καλύτερες επιδόσεις έχουν μετατρέψει τα απόβλητα από πρόβλημα σε πόρο; Μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξηγεί ότι αυτό επιτυγχάνεται με συνδυασμό οικονομικών μέσων.

Σύμφωνα με έκθεση της Eurostat για τη διαχείριση των απορριμμάτων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης , ο μέσος κάτοικος της ΕΕ παράγει 513 κιλά σκουπίδια ετησίως. Στην Ελλάδα, ο αντίστοιχος αριθμός είναι 478 κιλά. Η Δανία με 833 κιλά, η Κύπρος με 778 και η Ιρλανδία με 742 καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις και η Τσεχία με την Πολωνία με 316 κιλά τις τελευταίες.

Στην ΕΕ ανακυκλώνεται κατά μέσο όρο το 24% των αστικών στερεών αποβλήτων. Τα κράτη μέλη με τις κορυφαίες επιδόσεις ανακύκλωσης επιτυγχάνουν ποσοστά μέχρι και 70%, οπότε πρακτικώς δεν θάβουν σκουπίδια, ενώ άλλα κράτη χρησιμοποιούν τους ΧΥΤΑ για να διαθέτουν περισσότερο από τα τρία τέταρτα της ποσότητας των αποβλήτων τους.

Ένα μίγμα φόρων και απαγορεύσεων της ταφής και αποτέφρωσης των αποβλήτων, μηχανισμών απόδοσης ευθύνης στον παραγωγό και πληρωμής για όσα πετάς αποδεικνύεται ότι αποτελούν τα πλέον αποτελεσματικά μέσα για να στραφούν οι ροές αποβλήτων σε πλέον αειφόρες διαδρομές. Προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους  για μηδενική ταφή, μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίηση και περιορισμό της ενεργειακής ανάκτησης στα μη ανακυκλώσιμα απόβλητα – τα ανωτέρω οικονομικά μέσα χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν ευρύτερα.Η εμπειρία δείχνει ότι ένας συνδυασμός από τα ακόλουθα μέσα αποτελεί τον καλύτερο τρόπο βελτίωσης της διαχείρισης των αποβλήτων:

-Φόροι /απαγορεύσεις  ταφής ή αποτέφρωσης αποβλήτων – τα αποτελέσματα της μελέτης είναι κατηγορηματικά: τα ποσοστά έχουν μειωθεί στις χώρες όπου απαγορεύσεις ή φόροι έχουν αυξήσει τις  αντίστοιχες δαπάνες.

-Μηχανισμοί ανταμοιβής για τον διαχωρισμό.

-Μηχανισμοί απόδοσης ευθύνης στον παραγωγό, οι οποίοι έχουν επιτρέψει σε διάφορα κράτη μέλη να συγκεντρώσουν και να αναδιανείμουν τα χρήματα που είναι αναγκαία για τη βελτίωση της συλλογής και ανακύκλωσης κατόπιν διαλογής.

Στη διαχείριση των αποβλήτων υφίστανται μεταξύ των κρατών μελών σημαντικές διαφορές. Τα έξι πλέον προηγμένα κράτη μέλη – το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Σουηδία και οι Κάτω Χώρες – θάβουν ποσοστό μικρότερο από 3% των αστικών τους απορριμμάτων. Στο άλλο άκρο, 9 κράτη μέλη εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την υγειονομική ταφή για ποσοστό περισσότερο από 75% των αστικών τους απορριμμάτων. Στην Ελλάδα το 82% οδηγείται στις χωματερές, ανακυκλώνεται το 17% και μόνο το 2% κομποστοποιείται. Στον ίδιο αντίποδα βρίσκουμε  τη Βουλγαρία που στέλνει όλα τα απορρίμματα στις χωματερές και δεν πραγματοποιεί καμία ανακύκλωση, τη Ρουμανία με 99% στις χωματερές και 1% ανακύκλωση και τις Μάλτα, Λιθουανία, Τσεχία και Σλοβακία με ποσοστό ανακύκλωσης κάτω του 4%.

Η πλήρης συμμόρφωση με την ενωσιακή πολιτική αποβλήτων θα μπορούσε να δημιουργήσει συμπληρωματικώς επιπλέον 400.000 θέσεις εργασίας μέσα στην ΕΕ και επιπλέον ετήσιο κύκλο εργασιών 42 δις €. Η βελτιωμένη διαχείριση των αποβλήτων θα συνέβαλε στην επίτευξη διαφόρων αντικειμενικών σκοπών και στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020 για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

Η ανακύκλωση τα τελευταία χρόνια έχει κάνει άλματα, αλλά κάθε τόσο οι στόχοι αυξάνονται και είναι πολύ δύσκολο για τη χώρα μας να τους ακολουθήσει. Η πρόσφατη ευρωπαϊκή οδηγία θέτει συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους για το σύνολο των ανακυκλώσιμων (χαρτί, μέταλλα, γυαλί, πλαστικά) οι οποίοι είναι 50% ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή για τα προαναφερθέντα υλικά, μέχρι το 2020. Όλα τα είδη μεταφέρονται από τους δήμους σε Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ). Εκεί, στις μονάδες επεξεργασίας, διαχωρίζονται ανά είδος, είτε χειρωνακτικά από εργάτες, είτε μηχανικά με ηλεκτρομαγνήτες, κόσκινα και άλλα. Μετά προωθούνται σε αντίστοιχες μονάδες ανακύκλωσης σε χαρτοβιομηχανίες, πλαστικοβιομηχανίες, χαλυβουργίες κλπ. Κάποιος αριθμός εξάγεται και στο εξωτερικό.

Απλές μπαταρίες, συσσωρευτές (μπαταρίες) οχημάτων και βιομηχανιών, λιπαντικά έλαια, οχήματα τέλους κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ), ελαστικά, απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων (μπάζα) υπόκεινται στο ν 2939/2001, στον οποίο αναφέρεται πως ο παραγωγός ή εισαγωγέας έχει την ευθύνη να οργανώνει ατομικό σύστημα διαχείρισης συσκευασιών ή αποβλήτων συσκευασίας ή να συμμετέχει σε κάποιο συλλογικό

Για τα οργανικά προβλέπεται υποχρεωτικά και γι' αυτά διαλογή στην πηγή.  Η διαδικασία προχωράει και ο κόσμος ανταποκρίνεται, αλλά τα συστήματα έχουν προβλήματα οργάνωσης, δεν συνεργάζονται με την τοπική αυτοδιοίκηση, δεν υπάρχει ενημέρωση και λειτουργούν παράνομα κυκλώματα.

Στην Ελλάδα λειτουργούν τέσσερα εργοστάσια επεξεργασίας οικιακών τροφίμων στα Άνω Λιόσια, στα Χανιά, στο Ηράκλειο και στην Κεφαλονιά. Ο ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων δέχεται 1.200 τόνους απόβλητα την ημέρα. Από αυτά το 45% είναι τρόφιμα. Ένα μέρος γίνεται κομπόστ, άλλο RDF (δευτερογενές στερεό καύσιμο). Στο Ηράκλειο εφαρμόζεται η βιοξήρανση, μέθοδος που διαχωρίζει ανόργανα και οργανικά απόβλητα και παράγεται, από τα οργανικά, SDF, που είναι δευτερογενές καύσιμο. Το SDF, το θάβουμε με τη μέθοδο της υγειονομικής ταφής, ενώ θα έπρεπε να καίγεται και να αντικαταστεί ορυκτά καύσιμα.

Η Ελλάδα εμφανίζεται ουραγός  και στην κομποστοποίηση,  αφού αυτή η ελάχιστη που κάνει δεν γίνεται σωστά. Το παραγόμενο προϊόν δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα, καθώς είναι «βρώμικο», γιατί δεν περιέχει μόνο τρόφιμα και κλαδέματα, αλλά και άλλα οικιακά απόβλητα, τα οποία δεν ενδείκνυνται για κομποστοποίηση, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται για μηχανική επικάλυψη των σκουπιδιών, ως σκέπασμα για τους  ΧΥΤΑ. Πραγματοποιείται μόνο ατομική κομποστοποίηση, δηλαδή οικιακή, που υπολογίζεται σε 10.000 τόνους ετησίως. Πολλά λεφτά δαπανώνται για το τίποτα, ενώ μπορούσαμε να κερδίζουμε ενέργεια.