Η Ιστορία δεν δίδαξε τους Έλληνες μέχρι τώρα

Μια από τις κύριες ιδέες που διαχέουν το πνεύμα των σχολικών βιβλίων, τα οποία γαλούχησαν όλες τις τελευταίες γενιές Ελλήνων, είναι ο συνδυασμός δυο αντιλήψεων: Η πρώτη είναι αυτή περί καθοριστικής επίδρασης της ελληνικής αρχαιότητας στην εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού και η δεύτερη, η τάση να υπερασπίζονται οι χώρες αυτές τα συμφέροντα τους πάντοτε, βλάπτοντας την Ελλάδα. Καθώς,  τα δυο μηνύματα εναλλάσονται και επαναλαμβάνονται, διαμορφώνουν την αίσθηση πως αυτοί οι λαοί πήρανε περισσότερα από την Ελλάδα σε σχέση με αυτά που έδωσαν. Αυτό το μοτίβο σκέψης οδηγεί σε μια.επιφανειακή  κριτική των διεθνών πολιτικών εξελίξεων, που διακατέχεται από δογματισμό. Είμαστε "εμείς"  (οι Έλληνες) ως ένα ομοιογενες σύνολο απέναντι σε "αυτούς" (τους Ευρωπαίους), επίσης μια ομοιογενής μάζα, όπου έχει εξαληφθεί σε κάθε περίπτωση, κάθε ταξική διαφορά, κάθε διαφορά ανάμεσα σε κράτη, ηλικίες, φύλα κοκ. Όποιος τολμήσει να συμπεριφερθεί σαν να μην ανήκει σε αυτό το πλαίσιο είναι προδότης (αν κανονικά "έπρεπε να ανήκει σε εμάς") ή  φωτεινή εξαίρεση (αν είναι κάποιος από "αυτούς").
Δυστυχώς, η πολιτική κριτική απαιτεί οξυδέρκεια και όχι εθνική μονομέρεια, όπως επιδιώκει το εκπαιδευτκό μας κατεστημένο. Στα βιβλία ιστορίας και γλώσσας η αφήγηση συνοψίζεται στην επιβίωση του ελληνικού έθνους, παρά τις περσικές εκστρατείες, τη ρωμαική κατάκτηση, τις επιδρομές σλαβικών και γερμανικών φυλών, τις σταυροφορίες,  την φραγκική κατάκτηση, τις επιθέσεις σαρακηνών, τις μετακινήσεις νομαδικών λαών, την οθωμανική κυριαρχία κλπ. Και συνεχίζεται με  την απόκρουση των επιβουλών των γειτονικών κρατών, την ηρωική αντίσταση στους Ναζί και τη νίκη του λαού στο Πολυτεχνείο. Παρουσιάζεται, με άλλα λόγια, ένα ηρωικό έθνος, πάντοτε αμυντικό που δεν έχει βλάψει ποτέ κανένα, ενώ έχει βλαφτεί και αδικηθεί από πολλούς. Η αφήγηση αυτή κατασκευάζει ένα έθνος- θύμα και αυτό γίνεται φανερό από το πως συνεχίζεται η πολύ πρόσφατη Ιστορία στον κοινό νου. Μετά τον β΄ παγκόσμιο πόλεμο φταίγανε οι Άγγλοι, οι Αμερικάνοι, οι Γερμανοί. Αυτή η θέαση παραμερίζει τα κοινωνικά αίτια της κάθε καταστροφής και δεν επιτρέπει την ενδοσκόπηση της κοινωνίας.
Οι στατικές ιδιότητες που αποδίδονται στα έθνη εμφανίζουν τελικά τις επεκτατικές πολιτικές, τον φασισμό και τους πολέμους σαν φυσικά καταστροφικά φαινόμενα όπως λχ, οι σεισμοί, που οφείλονται σε εγγένη ελατώμματα των λαών και όχι ως κοινωνικά προϊόντα, που σχετίζονται με πολιτικά καθεστώτα, με τα οικονομικά συμφέροντα επιμέρους ομάδων, εντός και εκτός συνόρων,  και διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων. Η έμφαση στις κακές συνέπειες των πολέμων που προκαλούν οι άλλοι και η ηθική αξιολόγηση των εθνών απομακρύναν τους έλληνες πολίτες από την ικανότητα να  εντοπίζουν αρνητικές τάσεις στο εσωτερικό του ίδιου του κράτους τους και να μπορούν να απαξιώνουν ακραίες πολιτικές δυνάμεις.
Η αχρονική ηθική αξιολόγηση των εθνών παρακωλύει την κατανόηση των συσχετισμών δυνάμεων και άρα της συνείδησης πως πρέπει να καλλιεργούνται κατά περίπτωση συμμαχίες. Όσο μεγαλύτερη έκταση έχει η τάση να αποδίδονται σε εθνικά σύνολα, ατομικά χαρακτηριστικά και ανθρώπινα ελατώμματα και προτερήματα, τόσο μεγαλύτερη είναι η τάση διαχωρισμού των λαών σε θύτες και θύματα και η αδυναμία διάκρισης συμφερόντων εντός εθνικών συνόρων, με αποτέλεσμα τα συμφέροντα συντεχνιών, οικονομικών, κοινωνικών και ιδεολογικών κύκλων να προβάλονται, ανάλογα με την πρόσβαση σε και την ταύτιση τους  με κύκλους μέσων μαζικής ενημέρωσης, ως πανεθνικά. Είναι σχεδόν αδύνατο σε αυτή την περίπτωση να γίνει κατανοητό πως τα οφέλη μιας κοινωνικής ομάδας μπορεί να ταυτίζονται περισσότερο με αυτά μιας άλλης εκτός συνόρων και όχι με αυτό που παρουσιάζεται τεχνιέντος ως εθνικό συμφέρον.
Η εθνική διαπαιδαγώγηση  στην Ελλάδα οδήγησε στην εσωτερίκευση της έννοιας του έθνους θύματος, γεγονός που είχε θεμελιώδεις επιπτώσεις, καθώς η διαδικασία αυτή αποτέλεσε τροχοπέδη  στην συναίσθηση της πλήρους ιδιότητας του πολίτη. Καλλιεργήθηκε δηλαδή η ιδέα ενός λαού ανεύθυνου για την μοίρα του. Η πεποίθηση της ανυπαρξίας  ευθύνης ναρκοθετεί τη διαδικασία διαμόρφωσης υπεύθυνων και ενεργών πολιτών και αλλοιώνει την αυτογνωσία της εθνκής ομάδας, καθώς αναστέλει την κριτική ικανότητα των πολιτών και δεν τους επιτρεπει να αναλάβουν τις ευθύνες για τις συνέπειες που τους αντιστοιχουν στις επιλογές τους.
Η παρουσίαση όλων των σημαντικών ιστορικών γεγονότων ως συνέπεια των ενεργειών άλλων λαών έχει ως αποτέλεσμα να μην γίνεται αντιληπτό πως σε κάθε εθνική αποτυχία και τραγωδία υπάρχουν κοινωνικές και πολιτικές ευθύνες. Το ίδιο ζούμε σήμερα με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο. Η επικρατούσα κοινωνική  τάση δεν επιτρέπει να γίνει κατανοητό ότι κάθε πολιτική επιλογή σε εθνικό επίπεδο είναι αποτέλεσμα της επικράτησης συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων και πολιτικών κύκλων απέναντι σε άλλους και έτσι κάθε αντιπαράθεση στην επικρατούσα αντίληψη θεωρείται ρήγμα στην εθνική συνοχή και καταδικάζεται σφοδρά. Τα βιβλία επικρίνουν με πολύ πιο σφοδρό τρόπο τις διενέξεις μεταξύ ομοεθνών, ακόμα και αν είναι αναίμακτες, παρά τις ένοπλες συγκρούσεις με άλλα έθνη, οι οποίες έχουν ηρωικό χαρακτήρα.  Αυτός ο τυφλός φανατισμός θολώνει την κρίση του πολίτη, ο οποίος εκβιάζεται να επιλέξει στάση σύμφωνη με όσα επιβάλουν οι πιο ισχυροί μέσα στην ελληνική κοινωνία. Οι απώλειες και οι ήττες θεωρούνται αποτέλεσμα της έλλειψης ομοψυχίας και όχι λανθασμένων χειρισμών.
Είμαστε μπροστά σε ένα ιστορικό κατώφλι και μακάρι να είχαμε μάθει από τα λάθη μας ως τώρα. Αν δεν γίνεται αυτό, τότε μάλλον σχεδόν σίγουρα θα επαναλάβουμε σαν κοινωνία τα ίδια λάθη και θα οδηγηθούμε σε μια αποτυχία ανάλογου είδους και μεγέθους με παλιότερες, ωστόσο μπορεί ξανά να αποδοθεί από το χέρι του ιστορικού και η νέα καταστροφή στην έλλειψη ομοψυχίας και όχι σε λανθασμένους και κοντόφθαλμους χειρισμούς, ούτε στην αδυναμία μας να δούμε στην παρούσα συγκυρία ποιές συμμαχίες θα έπρεπε να συνάψουμε. Δεν μάθαμε ούτε από τα λάθη, ούτε από τις επιτυχίες μας, αφού και στις τελευταίες  όποτε φτάσαμε σε  γεγονότα που μας έκαναν περήφανους σαν έθνος, αυτό οφειλόταν στο ότι παρά τις σκληρές αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό, καταλήγαμε έστω και με περιπετειώδη τρόπο να βρεθούμε με τη σωστή πλευρά. Όπως συνέβη λ.χ.  κατά τον πρώτο, κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και στην ψυχροπολεμική περίοδο. Ας ελπίσουμε πως ο Θεός θα βάλει το χέρι του να γίνει το ίδιο και τώρα. Στην παρούσα φάση είμαστε πιο απομονωμένοι από ποτέ, αλλά ακόμα υπάρχει χρόνος για να βγούμε από αυτή τη θέση.

 Β.Τ.