Η Μεταρύθμιση των μεταρυθμίσεων για την Ελλάδα

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστήμιου του Princetown και συγγραφέα Ντάνι Ρόντρικ, το βάρος των διαπραγματεύσεων της Ελλάδος με την Ευρώπη, πρέπει να πέσει στο πως η Ελλάδα θα γίνει πιο ανταγωνιστική. 

Παρακάτω αναφέρονται σε γενικές γραμμές οι απόψεις του: 

Η νέα κυβέρνηση στην Ελλάδα, με επικεφαλής τον ΣΥΡΙΖΑ, παρουσιάζει στην ευρωζώνη μια πρόκληση που δεν  είχε  αντιμετωπίσει ως τώρα: Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι από πολλές απόψεις ένα ριζοσπαστικό κόμμα, και οι απόψεις του σχετικά με την οικονομική πολιτική συχνά περιγράφονται ως σκληροπυρηνικά αριστερές. Αλλά η προσέγγιση του κόμματος σχετικά με το χρέος και τη λιτότητα υποστηρίζονται από πολλούς διακεκριμένους οικονομολόγους του κυρίαρχου ρεύματος στην Ευρώπη και την Αμερική. Τι είναι τότε αυτό που διαφοροποιεί το ΣΥΡΙΖΑ;

Όλες οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των οφειλετών και των πιστωτών έχουν μέσα την μπλόφα  σε κάποιο βαθμό. Αλλά, ο ανορθόδοξος υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας,  ο Γιάνης Βαρουφάκης, έχει αναλάβει την υπόθεσή του με τόλμη  προς τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό, κατά τρόπο που να μην αφήνει καμία αμφιβολία ως προς την προθυμία του να παίξει σκληρό παιχνίδι.

Θα μπορούσε κανείς να αναμένει ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ελλήνων και της «τρόικα» (την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) θα είναι κυρίως για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τα οικονομικά. Αλλά αυτό θα ήταν απλά ένας ευσεβής πόθος. Οι Γερμανοί, μαζί με μικρότερες πιστώτριες χώρες, είναι ανένδοτοι ενάντια σε κάθε χαλάρωση της λιτότητας και είναι ανένδοτοι  στο ότι οι «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» πρέπει να παραμείνουν ως όρος περαιτέρω χρηματοδότησης. Νομίζουν ότι αν προσφέρουν ευκολότερους όρους θα ήταν οικονομικά αντιπαραγωγικό, αν μη τι άλλο γιατί θα δώσει στους Έλληνες την ευκαιρία να πάνε πίσω στα παλιά, κακά έθιμα τους.

Έτσι, αυτό που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας δεν είναι μια ορθολογική συζήτηση για την οικονομία, αλλά καθαρό παζάρι. Και ακριβώς το μόνο διαπραγματευτικό χαρτί που έχει ο Βαρουφάκης μπορεί να είναι η έμμεση απειλή ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να αφήσει το ευρώ («Grexit»). Η απειλή είναι μόνο έμμεση; Οι περισσότεροι Έλληνες δεν θέλουν Grexit, και ο Βαρουφάκης και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας απέφυγαν τις καθυστερήσεις σε τρέχουσες υποχρεώσεις, δηλώνοντας τέτοιες προθέσεις. Αλλά, χωρίς την απειλή αυτή, οι ισχυρισμοί Βαρουφάκη πιθανότατα θα πέσουν στο κενό. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να συνεχίσει το οικονομικό πρόγραμμα που εκλέχτηκε για να  ανακαλέσει.

Η αποτελεσματικότητα της απειλής Grexit εξαρτάται από δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, η Γερμανία και τα άλλα κράτη μέλη της ευρωζώνης πρέπει να θεωρήσουν το Grexit ως ένα σημαντικό κίνδυνο για τον εαυτό τους. Δεύτερον, η επιστροφή στη δραχμή πρέπει να προσφέρει την προοπτική ότι η ελληνική οικονομία θα τα καταφέρει τελικά καλύτερα από μόνη της σε σχέση με το νόμισμα της Ένωσης (και υπό το υφιστάμενο οικονομικό πρόγραμμα). Σε περίπτωση απουσίας  της πρώτη προϋπόθεσης, η ευρωζώνη θα ανταποκριθεί στην Ελλάδα λέγοντας, "Κάνε μας την χάρη  και φύγε." Σε περίπτωση απουσίας της δεύτερης προϋπόθεσης, οι απειλές της Ελλάδα δεν θα είναι αξιόπιστες.

Και εδώ είναι όπου τα οικονομικά εισέρχονται εκ νέου στην εικόνα. Στην πρώτη περίπτωση ορισμένοι παρατηρητές φαίνεται να έχουν πειστεί ότι οι επιπτώσεις του Grexit  θα είναι διαχειρίσιμες. Η Ελλάδα είναι και μικρή και σε μοναδικά απελπιστική θέση. Έτσι, είναι πιθανό ότι οι άλλες ευάλωτες οικονομίες - Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία - θα γλιτώσουν από την οικονομική μετάδοση και η βιωσιμότητα του ευρώ δεν θα επηρεαστεί δραματικά.

Αλλά οι συνέπειες μπορεί και να είναι τόσο απρόβλεπτες και το κόστος του κάθε ντόμινο δυνητικά τόσο μεγάλο, που η Γερμανία και οι άλλοι πιστωτές δεν έχουν κανένα συμφέρον από την κατάληξη σε  σενάριο Grexit. Αντίθετα, η πιθανότητα διάλυση της ευρωζώνης θα πρέπει να γίνει από τους χειρότερους εφιάλτες  για τη Γερμανίδα Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ.

Η δεύτερη προϋπόθεση, σχετικά με τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, είναι πιο δύσκολη για να ξεκαθαρίσει. Εδώ, επίσης, υπάρχουν πολλά σενάρια καταστροφής. Το Grexit θα απαιτούσε ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων και την οικονομική απομόνωση, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Η προκύπτουσα αβεβαιότητα θα μπορούσε να παράγει ένα εξαιρετικά δυσμενές σοκ για την πραγματική οικονομία, στέλνοντας την ανεργία σε πολύ μεγαλύτερη ύψη.

Αλλά υπάρχουν  και σαφή παραδείγματα των θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων που προκύπτουν από το σπάσιμο  νομισματικής ένωσης. Η Βρετανία έφυγε από το Gold Standard νωρίς, το 1931, έτσι ώστε να μπορούσε να διευκολύνει τις νομισματικές συνθήκες και να μειώσει τα επιτόκια, και το έκανε καλύτερα από ό, τι οι χώρες που καθυστερούν την έξοδο τους. Η Αργεντινή εγκατέλειψε τη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία της έναντι του δολαρίου ΗΠΑ το 2001, και γνώρισε ταχεία ανάκαμψη μετά από δύο κακά τρίμηνα.

Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, επανακτώντας τη νομισματική κυριαρχία επιτράπηκε  ένα πιο ανταγωνιστικό νόμισμα, που με τη σειρά του οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης των εξαγωγών και βοήθησε  στην οικονομική ανάκαμψη. Με ένα Grexit, η καλύτερη ελπίδα για την Ελλάδα θα είναι κάτι παρόμοιο - μια απότομη ώθηση στην εξωτερική ανταγωνιστικότητα. Η ελληνική κυβέρνηση έχει περιορισμένα περιθώρια για δημοσιονομική επέκταση, και θα πρέπει να αποκλειστεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το φθηνότερο νόμισμα θα μπορούσε, κατ 'αρχήν, να αναστρέψει τα αποτελέσματα της λιτότητας.

Υποτίμηση του νομίσματος δρα με τη μείωση του εγχωρίου κόστους σε σχέση με  τα ξένα νομίσματα. Ένα τέτοιο κόστος έχει ήδη μειωθεί σημαντικά στην Ελλάδα. Από την έναρξη της κρίσης, οι μισθοί έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 15% - μια διαδικασία που ονομάζεται, εσωτερική υποτίμηση. Ωστόσο, η ανταπόκριση από πλευράς εξαγωγών υπήρξε απογοητευτική. Αν και το τεράστιο έλλειμμα  τρεχουσών συναλλαγών της χώρας έχει εξαφανιστεί, αυτό αντικατοπτρίζει τη κατάρρευση των εισαγωγών - αποτέλεσμα της λιτότητας - και όχι μια έκρηξη των εξαγωγών.

Το γεγονός αυτό από μόνο του δείχνει ότι η επαναφορά στη δραχμή δεν θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα πολύ. Οι ελληνικές εξαγωγές φαίνεται να έχουν παρεμποδιστεί από άλλους παράγοντες. Το υψηλότερο κόστος της ενέργειας (λόγω των αυξήσεων στους φόρους κατανάλωσης και τα ποσοστά της ηλεκτρικής ενέργειας), η πιστωτική συμφόρηση, η εξειδίκευση σε στάσιμες εξαγωγικές αγορές, και η γενικευμένη πολιτική αβεβαιότητα  φαίνεται να έχουν παίξει μεγάλο ρόλο. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές των ελληνικών εξαγωγών δεν έχουν μειωθεί, όσο οι μισθοί. Το Grexit θα μπορούσε ενδεχομένως να αντιμετωπίσει κάποιες από αυτές τις δαπάνες, αλλά θα επιδεινώσει άλλους παράγοντες  (όπως η αβεβαιότητα της πολιτικής).

Βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας απαιτεί διορθωτικά μέτρα που στοχεύουν σε συγκεκριμένους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν οι εξαγωγείς. Ένα ελληνικό πρόγραμμα που προσδιορίζει αυτούς τους περιορισμούς και προτείνει διορθωτικά μέτρα θα ήταν πολύ καλύτερο από ό, τι η τυφλή προσκόλληση στη λίστα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της τρόικας. Θα προσφέρει επίσης μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση που απομένει στην ευρωζώνη σύμφωνα με τους τρέχοντες όρους, ενισχύοντας έτσι την Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία που να διασφαλίζει ότι το Grexit, στην πραγματικότητα δεν μπορεί να συμβεί.

Πηγή: www.project-syndicate.org