Οι τρεις σκοπιές ερμηνείας της ελληνικής κρίσης

Το 2009 ήταν μια χρονιά που πολλοί Έλληνες ένιωσαν τη Γή να χάνεται κάτω από τα ποδια τους. Πολλοί περιμέναν ότι αργά ή γρήγορα θα ερχόταν μια τέτοια μέρα, οι περισσότεροι όμως φάνηκαν τελείως απροετοίμαστοι, σε σημείο που βιώσαν τα γεγονότα σαν ένα ισχυρό σοκ. Πραγματικά, η ζωή των ανθρώπων στην Ελλάδα έχει αλλάξει δραματικά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Οι οικονομικές εξελίξεις επέφεραν ανατροπές σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις του κοινωνικού βίου. Μερικές εξελίξεις ήταν θετικές, οι περισσότερες σίγουρα όχι. Η κοινωνία μας όμως, ως ένας οργανισμός που πρέπει να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες, θα πρέπει να πιαστεί από τα θετικά και να αντιστρέψει ή να διαγράψει τα αρνητικά. 

Ένα πρώτο βήμα λοιπόν σε μια προσπάθεια να καταπολεμηθούν τα άσχημα που πρέπει να φύγουν απο τη καθημερινότητα μας, είναι να βρεθούν οι αιτίες. Ανάλογα με την ερμηνεία των αιτιών, θα επινοηθεί η λύση. Σε αυτό το σκέλος, ίσως η ελληνική κοινωνία να είναι ακόμα ανησυχητικά πίσω, καθώς, η ερμηνεία της ίδιας της κρίσης μόλις πρόσφατα αποκρυσταλώθηκε σε τρια ρεύματα. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα από την εμφάνιση ενός νέου πολιτικού σχηματισμού, ο οποίος σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, έχει βρεθεί με το "καλημέρα" σε ποσοστά αποδοχής, τα οποία θα του εξασφάλιζαν μια άνετη είσοδο στην ελληνική βουλή. Η παρέα του Σταύρου Θεοδωράκη αρνείται να βάλει ταμπελίτσα "μνημονιακοί" ή "αντιμνημονιακοί". Το ίδιο κάνουν βεβαια από την πρώτη στιγμή και μικρότερης δυναμικότητας κόμματα, τα οποία εμφανίστηκαν μετά την κρίση, όπως η  "Δημιουργία Ξανά". Τώρα πλέον, ακόμα και τα κόμματα της συμπολίτευσης, προσπαθούν να μας πουν: "φτάνει αρκετά χρησιοποιήσαμε την λέξη  "μνημόνιο". Ενώ, βέβαια μια τέτοια απόταξη  είναι αδιανόητη για το Σύριζα, διότι χάρης στο μίσος κατά του μνημονίου και του δικομματισμού, βρέθηκε από το 4 στο 24% και εδραιώθηκε ως μεγάλη δύναμη της πολιτικης σκηνής, στη συνείδηση του μέσου Έλληνα πολίτη. Κάποια άλλοι που στηριξαν τον λόγο τους στην μισαλλοδοξία, φαίνεται πως σταδιακά συρρικνώνονται. 

Σε χρόνο ρεκόρ γράφτηκαν  δεκάδες βιβλία για το ζήτημα. Ίσως λίγο βιαστικά, με σκοπό να επηρρεάσουν την κοινή γνώμη προς συγκεκριμένη κατεύθυνση ή με αγαθά κίνητρα, για να προλάβουν τις εξελίξεις. Τόσο, στην ιστορία όμως, όσο και στη ζωή, η χρονική απόσταση από τα γεγονότα, οδηγεί σε πιο ξεκάθαρες απόψεις. Ξεφυγαμε από τον διπολισμό. Τα ρεύματα φαίνεται πως είναι πλέον τρια. Αυτή η εικόνα δείχνει πως η χώρα μάλλον ξεπέρασε μια πολύ επικίνδυνη πόλωση, πολύ πιο επικίνδυνη από την ίδια την κρίση. Μια αντιπαράθεση, η οποία θα μπορούσε να έχει πάρει εανεξέλεγκτες διαστάσεις. 

Και είναι μια  καλή στιγμή να αποφασίσουμε πιο νηφάλια, πλέον, ποια  προσέγγιση της κρίσης θα επιλέξουμε, ώστε να πορευτούμε:

α. Την τεχνοκρατική, με βάση την οποία θα πρέπει με ορισμένα, σκληρά ενίοτε μέτρα, να διορθωθούν, ορισμένα μεγέθη τα οποία στο παρελθόν μαγειρεύτηκαν χάρης στην δημιουργική λογιστική και τα Greek statistics (πρωτογενές πλεόνασμα, δημοσιονομικό χρέος, ισοζύγιο πληρωμών κλπ);

β. Την αριστερή, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα είναι μια αποικία χρέους, θύμα της δομής της ευρωπαικής ένωσης, του ηγεμονισμού της Γερμανίας, των τραπεζικών κυκλωμάτων και του νεοφλιλευθερισμού; Είναι δηλαδή μια χώρα του τρίτου κόσμου, σαν αυτές της λατινικής Αμερικής, όπου τα δυτικά συμφέροντα, σε συνεργασία με την τοπική ελίτ αλωνίζουν και εντείνουν σταδιακά τις κοινωνικές ανισότητες; Ας σημειωθεί εδώ ότι, είμαστε μια χώρα που πάντα είχε αριστερά, αλλά ποτέ δεν ειχε προλεταριάτο.

γ. Την θεώρηση κάποιον ανθρώπων  της οικονομίας και κάποιων ακαδημαϊκών, οι οποίοι ξεκινώντας από πρακτικές διαπιστώσεις όπως είνα η διαφθορά, η έλλειψη κουλτούρας συνεργασίας, ο ατομικισμός, η οικογενειοκρατία, η γραφειοκρατία, τα ολιγωπώλια, ο καιροσκοπισμός, η ανεπαρκής συγκέντρωση κεφαλαίου, το υψηλό κόστος παραγωγής, η πολυπλοκότητα και η ανεπάρκεια της νομοθεσίας, προσπαθούν να καταλήξουν σε μια κοινή συνισταμένη αιτία και με βάση αυτή να διαμορφώσουν μια στρατηγική που θα απαντήσει σε όλα τα παραπάνω  παθογενή στοιχεία;

Οι άνθρωποι δεν μπορούν να ταυτιστούν με τους αριθμούς και δεν αρκεί απλά να αντιγράψουμε ένα μοντέλο, από τη Δανία, τη Σουηδία, τη Γερμανία ή οπουδήποτε αλλού, ώστε να ευημερήσουμε. Θα πρέπει παράλληλα να αλλάξουμε ιστορία, κουλτούρα, τρόπο σκέψης κοκ, ίσως και γεωγραφική θέση. Συνάμα, η μετάθεση ευθυνών δεν είναι η πιο ρεαλιστική και ώριμη στάση σε τέτοιες περιστάσεις. 

Από την άλλη, η απλοποίηση των αιτιών και η αναζήτηση σκοτεινών δυνάμεων δεν αρμοζει σε σύγχρονες κοινωνίες με ένα επίπεδο μόρφωσης ικανοποιητικό. Ούτε οι φωνές, οι απειλές και η μιζέρια θα βλάψουν κανέναν άλλο εκτός από εμάς.

 Οπότε, μένει να κοιτάξουμε στον καθρέπτη, να σταματήσουμε να φωνάζουμε μπας και ακούσουμε και καμία αλλη φωνή. Ας πάψουμε να φανατιζόμαστε με τη μια η την άλλη πλευρά. Αυτό κάναμε τόσα χρόνια. Δεν φτάνει; Εμείς οι ίδιοι θα βγούμε ζημιωμένοι μακροπρόθεσμα. Ας ψάξουμε την αλήθεια και το ψέμα στα λόγια όλων, όχι μόνο σε αυτών που δεν συμπαθούμε. Οι πολιτικές εξελίξεις μαρτυρούν πως τίποτα, δεν γινεται ποτέ τυχαία. Άσχετα αν εμείς είμαστε παρόντες ή απουσιάζουμε.

Β.Τ.