Στο ναδίρ η καταναλωτική συνείδηση των Ελλήνων

Η πλειοψηφία πιστεύει ότι οι παράνομες εμπορικές πρακτικές καλά κρατούν

Της Δημητρας Μανιφαβα Από την "Καθημερινή"

Μεταξύ των λαών με τη χαμηλότερη καταναλωτική συνείδηση στην Ευρωπαϊκή Ενωση εμφανίζονται οι Ελληνες, γνωρίζοντας ελάχιστα τα δικαιώματά τους. Την ίδια ώρα είναι και αυτοί που κυρίως θεωρούν ότι δεν προστατεύονται και ότι εν μέσω κρίσης έχουν επιδεινωθεί οι συνθήκες, υποστηρίζοντας ότι ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις εφαρμόζουν σε βάρος τους αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά συναντώνται γενικότερα στον ευρωπαϊκό Νότο, σηματοδοτώντας μια ακόμη διαφοροποίηση με τον ευρωπαϊκό Βορρά.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την τελευταία έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταναλωτική συμπεριφορά, αλλά και τις καταναλωτικές συνθήκες εντός της Ε. Ε., μόλις το 18% των Ελλήνων καταναλωτών αισθάνεται επαρκώς προστατευμένο από την υφιστάμενη νομοθεσία περί καταναλωτή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το ποσοστό αυτό υποχωρούσε σταδιακά από το 2008-2011, ενώ το 2012 σημειώθηκε ραγδαία μείωση. Το 2008 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 31%, το 2009 29%, το 2010% 30%, το 2011 28% και το 2012 έπεσε στο 18%. Σημειώνεται ότι στην Ε.Ε.-27 προστατευμένο πιστεύει ότι είναι το 55% των καταναλωτών.

Από την άλλη, οι Ελληνες καταναλωτές δεν φροντίζουν να ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους, έτσι ώστε στη συνέχεια να τα διεκδικήσουν με συνέπεια στις τέσσερις σχετικές ερωτήσεις που έγιναν σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. να έχουν τις περισσότερες λανθασμένες απαντήσεις. Ενδεικτικά, μόλις το 41% γνωρίζει την περίοδο υπαναχώρησης στην περίπτωση των αγορών από απόσταση, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι 69%. Επιπλέον, μόλις το 15% των καταναλωτών στην Ελλάδα γνωρίζει τα δικαιώματά του σε περίπτωση που λάβει προϊόντα τα οποία δεν έχει παραγγείλει. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι διπλάσιο, 30%. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι Ελληνες καταναλωτές επηρεάζονται πολύ περισσότερο από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους από όσα παρουσιάζονται στα ΜΜΕ, καθώς το 57% δηλώνει ότι άλλαξε τη συμπεριφορά του ως αποτέλεσμα κάποιου ρεπορτάζ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι 48%. Από την άλλη, οι Ελληνες δείχνουν μικρότερη εμπιστοσύνη στις καταναλωτικές οργανώσεις, κάτι που πιθανώς οφείλεται και στο γεγονός, ότι με ελάχιστες εξαιρέσεις, στην Ελλάδα οι οργανώσεις αυτές είναι στην πραγματικότητα απλώς «σφραγίδες». Σύμφωνα, λοιπόν, με το Consumer Scoreboard, το 57% των Ελλήνων καταναλωτών εμπιστεύεται τις καταναλωτικές οργανώσεις, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι 75%.

Οι Ελληνες καταναλωτές είναι από αυτούς που υποστηρίζουν εξάλλου σε πολύ μεγάλο ποσοστό, το υψηλότερο μεταξύ των «27», ότι οι παράνομες εμπορικές πρακτικές καλά κρατούν στην Ελλάδα. Αυτή την άποψη συμμερίζεται το 60%, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τις καταγγέλλουν κιόλας.

Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το στοιχείο της έρευνας ότι όχι μόνο οι καταναλωτές, αλλά και οι ίδιοι οι λιανέμποροι έχουν περιορισμένη γνώση γύρω από το ποιες είναι οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Στην Ελλάδα γνωρίζει το 45% των λιανεμπόρων, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ε.Ε., ενώ τα υψηλότερα καταγράφονται στη Φινλανδία, Ουγγαρία, Σουηδία και Γερμανία (πάνω από 70%).

Η επιδείνωση των καταναλωτικών συνθηκών συσχετίζονται άμεσα με την οικονομική κατάσταση σε κάθε χώρα, κάτι που επισημαίνεται στην έκθεση της Κομισιόν. Η Ελλάδα βρίσκεται πολύ χαμηλά στον σχετικό πίνακα, όπως και η Κύπρος και η Βουλγαρία, ενώ αντιθέτως οι χώρες που εμφανίζουν πολύ καλό επίπεδο καταναλωτικών συνθηκών είναι αυτές των οποίων οι καταναλωτές χαρακτηρίζονται από υψηλή αγοραστική δύναμη (Λουξεμβούργο, Φινλανδία, Αυστρία).

Η σύνδεση, βεβαίως, καταναλωτικών συνθηκών και αγοραστικής δύναμης έχει δύο ερμηνείες: Πρώτον, στις χώρες με υψηλή αγοραστική δύναμη στην Ευρώπη τυχαίνει να υπάρχουν πολύ πιο οργανωμένες δομές προστασίας των καταναλωτών και αυξημένη από παλιά καταναλωτική συνείδηση. Δεύτερον, η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος στην Ελλάδα έχει αυξήσει την ευαισθησία των καταναλωτών σε θέματα παραβίασης των δικαιωμάτων τους. Με άλλα λόγια, θεωρούν πολύ πιο συχνά ότι έχουν αδικηθεί ή ότι έχουν πέσει θύμα παραπλάνησης από τις επιχειρήσεις, ακριβώς διότι πλέον δεν έχουν την «πολυτέλεια» να χάσουν ούτε ένα ευρώ.

Κερδίζει το ηλεκτρονικό εμπόριο

Μπορεί η οικονομική κρίση να πλήττει τις καταναλωτικές συνθήκες, φαίνεται, όμως ότι ευνοεί το ηλεκτρονικό εμπόριο. Αν και η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο σε ό,τι αφορά τις αγορές προϊόντων μέσω Διαδικτύου, είναι εμφανής η ραγδαία αύξηση της εν λόγω τάσης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Consumer Scoreboard, ένας στους πέντε καταναλωτές στην Ελλάδα πραγματοποίησε αγορές μέσω Διαδικτύου μέσα στο 2012, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 2010 ήταν 12% και το 2008 8%. Συνολικά πάντως στην Ε.Ε. το 45% πραγματοποίησε αγορές από το Διαδίκτυο εντός του 2012 από 40% το 2010 και 32% το 2008. Κρίσιμη για την περαιτέρω εξάπλωση του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι η επίλυση προβλημάτων στις διασυνοριακές συναλλαγές.