Αφουγκραζόμενος ιδιωτικές και δημόσιες συζητήσεις, εύκολα διαπιστώνει κανείς πως η ανάπτυξη τείνει να μετατραπεί σε κάτι αντίστοιχο με τη Δευτέρα Παρουσία: πολυπόθητη μεν σωτηρία, αλλά μακρινή και άπιαστη συγχρόνως. Οι δημόσιες διαμάχες διακρίνονται για τον έντονο εσχατολογικό τους χαρακτήρα και ο κυρίαρχος λόγος παραπέμπει ολοένα και περισσότερο σε αρχέγονες θρησκευτικές ιδεοληψίες με διάχυτη την επιθυμία ανθρωποθυσιών, μήπως και εξευμενιστούν οι θεοί. Και όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις όπου ο ορθός λόγος υποκύπτει στην ανθρώπινη ψυχολογία, κυριαρχεί ο διαχωρισμός σε δύο αντιμαχόμενες φυλές που διεκδικούν το προνόμιο της κατοχής της μίας και μοναδικής αλήθειας.
Στη μία πλευρά συναντά κανείς τη μικρότερη (και φθίνουσα) μερίδα των πιστών του Μνημονίου. Με πρώτο και καλύτερο τον πρωθυπουργό, επιμένουν πως όπου να ’ναι θα φανεί η ανάπτυξη. Η αλήθεια είναι πως δεν πολυπείθουν, αφενός γιατί μάλλον δεν το πιστεύουν ούτε οι ίδιοι (άλλωστε αρκετοί απ’ αυτούς πριν γίνουν πιστοί του Μνημονίου το καταδίκαζαν και εφάρμοζαν ακριβώς τα αντίθετα) και αφετέρου γιατί προέβλεψαν αρκετές φορές στο παρελθόν την άφιξη της ανάπτυξης με αποτέλεσμα να γελοιοποιηθούν, όπως ακριβώς οι διάφορες σέχτες που κάθε δέκα χρόνια προβλέπουν την έλευση της Δευτέρας Παρουσίας.
Πάνω στη χαμηλή αυτή επίδοση έχει βρει πάτημα η αντίπαλη φυλή των αντιμνημονιακών που θεωρεί πως αν δεν μας επέβαλαν οι ξένοι το Μνημόνιο, δεν θα υποφέραμε σήμερα από την ύφεση, αλλά θα συνεχίζαμε να γευόμαστε τους καρπούς της ευημερίας. Η φυλή αυτή διαθέτει και προφήτη, που με φλογερά άρθρα εδώ και τρία χρόνια διακηρύσσει την έλευση της Αποκάλυψης. Θεωρούν πως η καταγγελία του Μνημονίου θα φέρει όχι μόνο την ανάπτυξη, αλλά και πολλά άλλα αγαθά όπως η διά βίου απασχόληση. Διατυμπανίζουν μάλιστα πως απορρίπτοντας το Μνημόνιο, η Ελλάδα δεν θα σώσει μόνο τον εαυτό της, αλλά και την Ευρώπη, ίσως και ολόκληρη την υφήλιο, όπως άλλωστε αρμόζει στην ιστορική της αποστολή.
Οι περισσότεροι ξένοι παρατηρούν τη διαμάχη των δύο φυλών μειδιώντας, όπως έκαναν οι Προτεστάντες με τη διαμάχη Καθολικών και Ορθοδόξων. Θεωρούν πως η Δευτέρα Παρουσία αφορά μοναχά τους δικούς τους περιούσιους λαούς και πιστεύουν πως η Ελλάδα είναι δέσμια μιας κουλτούρας διαφθοράς και απάτης που κληρονόμησε από την Οθωμανική Περίοδο και πως δεν διαθέτει αποθέματα δυνάμεων ικανά να την οδηγήσουν στον δρόμο της σωτηρίας.
Ο παραλληλισμός αυτός δεν είναι παρά ελάχιστα υπερβολικός. Οι οπαδοί του Μνημονίου το εφαρμόζουν με τρόπο λειψό, προβληματικό και φοβικό, προκρίνοντας τις δημοσιονομικές έναντι των διαρθρωτικών αλλαγών και τις οριζόντιες έναντι των επιλεκτικών τομών. Ομως το Μνημόνιο είναι σαν το οξυγόνο που κρατά ζωντανό έναν ασθενή σε κωματώδη κατάσταση, χωρίς να εγγυάται πως δεν θα παραμείνει φυτό, ενώ το δημοσιονομικό συμμάζεμα είναι σαν τη χημιοθεραπεία που σκοτώνει αδιάκριτα κακά και καλά κύτταρα. Από την άλλη πλευρά, οι αντίπαλοι του Μνημονίου συγχέουν το σύμπτωμα με το αίτιο, θεωρώντας άχρηστη τη δημοσιονομική ανάταξη. Προκρίνουν αδύνατες ή άτοπες λύσεις, επιμένοντας πως ανάπτυξη μπορεί να επέλθει μέσω ενός ψευδεπίγραφου κεϊνσιανισμού που θα ενίσχυε μιαν αέναη ζήτηση για εισαγόμενα προϊόντα. Ομως, η μονομερής καταγγελία του Μνημονίου ισοδυναμεί με τη διακοπή της παροχής του οξυγόνου στον ασθενή: οδηγεί με σιγουριά στον θάνατο. Οσο για τους ξένους ειδικούς, είναι συνήθως θύματα επιφανειακών αναλύσεων, απλουστευτικών γενικεύσεων και τετριμμένων στερεοτύπων, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε καταστροφολογικές προβλέψεις που διαψεύδονται διαδοχικά, χωρίς όμως να διδάσκονται από τα λάθη τους αυτά.
Τι συμβαίνει όμως με την ανάπτυξη; Yπάρχει και μια τρίτη φυλή, μικρή και όχι ιδιαίτερα δημοφιλής, αλλά συγχρόνως επίμονη και πεισματική. Πιστεύει πως η ανάπτυξη δεν είναι κάτι που έρχεται από ψηλά αλλά από χαμηλά. Πως δεν κερδίζεται με προσευχές, κραυγές και ανθρωποθυσίες, αλλά με τρόπους πεζούς και πρακτικούς. Πως απαιτεί μεν δημοσιονομικό νοικοκύρεμα και λειτουργικούς θεσμούς, αλλά πως μπορεί να ανθήσει και κάτω από συνθήκες που δεν είναι απαραίτητα τέλειες. Πως η ύφεση έχει τραγικές διαστάσεις, αλλά πως η πτώχευση του κράτους καταστρέφει πρακτικές, νοοτροπίες και επιχειρήσεις που δεν είχαν λόγο ύπαρξης και λειτουργούσαν σαν τροχοπέδη, απελευθερώνοντας έτσι το πεδίο για νέους δρώντες και νέες δράσεις. Πως το περιβόητο παραγωγικό μοντέλο της χώρας πρέπει να αλλάξει, αλλά πως δεν θα αλλάξει με νέους νόμους και διατάγματα, βαρύγδουπες διακηρύξεις και υψηλές διαβουλεύσεις, αλλά μόνο αν αφεθούν ελεύθεροι οι άνθρωποι να δημιουργήσουν. Πως τα σπουδαιότερα αγαθά που προσφέρει το ευρωπαϊκό πλαίσιο είναι η ασφάλεια και η σταθερότητα, δίχως τα οποία κανενός είδους ανάπτυξη δεν είναι εφικτή. Πως τίποτα από όλα αυτά δεν εγγυάται την ανάπτυξη, γιατί στα θέματα αυτά δεν υπάρχουν εγγυήσεις και βεβαιότητες, αλλά πως κρατάμε στα χέρια μας μια πολύτιμη δεύτερη ευκαιρία. Πως η ανάπτυξη, με άλλα λόγια, δεν έχει σχέση με τη μεσσιανική προσμονή μιας Δευτέρας Παρουσίας, αλλά με την συστηματική και απαρέγκλιτη καλλιέργεια της λογικής.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Yale.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου