Ελληναράδες

“...Το ανυπότακτο σε κάθε πειθαρχία, η περιφρόνηση των άλλων και ο φθόνος, η αρρωστημένη διόγκωση της ατομικότητας, σπρώχνουν σχεδόν τον κάθε Έλληνα να θεωρεί τον εαυτό του πρώτο μέσα σε όλους.. Αδιαφορώντας για όλους και για όλα, παραβλέποντας ότι γίνηκε πριν και ότι γίνεται γύρω του, αρχίζει κάθε φορά απο την αρχή και δεν αμφιβάλει πως πορεύεται πρώτος στον δρόμο το σωστό...

Σκοπός των Ελλήνων είναι η πρόσκαιρή λάμψη των πρόσκαιρων ατόμων, όχι η μόνιμη απρόσωπη ευόδωση του έργου του ιδίου.

Ποτέ, μα ποτέ δε θελησα να σου πω, πως λείπει η πολιτική σκέψη στην Ελλάδα, απεναντίας αφθονεί. Μόνο που οι άντρες που τη κατέχουν φθείρονται από τον άλλον από μια αδιάκοπη, πεισματική και το πιο συχνά μάταιη σύγκρουση...Στο χαρακτήρα, στο ήθος φωλιάζει η αρρώστια. Φωλιάζει στην άρνηση να παραμερίσουν το άτομο για την ευόδωση ενός ομαδικού έργου. Δεν κρίνουν ποτέ με δικαιοσύνη τον συναγωνιστή και για αυτό δεν υποτάσσονται ποτέ στην υπεροχή του...”

*Επιστολή του Ρωμαίου συγκλητικού Μενένιου πρός τον ανθύπατο Αττίλιο Νάβιο.

Όπως πολύ εύστοχα έχει πει ο μεγάλος δάσκαλος Χρήστος Γιανναράς, οι Έλληνες είναι καταδικασμένοι να οδηγηθούν σε μια κοινωνία ανέραστων ανθρώπων, εξαιτίας του υπέρμετρου “ΕΓΏ” που τους καλλιεργείται. Ένας άνθρωπος που νομίζει πως έχει μόνο δικαιώματα και από την σχολική ηλικία μαθαίνει να τα διεκδικεί με μέσα που παραβιάζουν τις ελευθερίες των διπλανών του (βλ. Κατάληψη) δεν μπορεί να μοιραστεί και δεν μπορεί να αγαπήσει τίποτα άλλο εκτός από τον εαυτό του. Μάλιστα, όπως τονίζει ο Γιανναράς, συμπεριφέρονται σαν πολίτες από το σχολείο, αναστέλλωντας τη διαδικασία που έχει στόχο να τους διαπλάσει ως τέτοιους, αλλά τελικά είναι δύσκολο να πούμε ότι γίνονται οι περισσότεροι Έλληνες υπεύθυνοι πολίτες.

Το πρόβλημα ξεκινά αναμφίβολα μέσα από την ίδια την οικογένεια. Εκεί όπου πολλοί μεγαλώνοντας αναπτύσσουν έναν παθολογικό εγωκεντρισμό που τους οδηγεί να αισθάνονται πως είναι οι ίδιοι το κέντρο του κόσμου. Απόρροια αυτής της αντίληψης είναι η ανικανότητα συνεργασίας. και σεβασμού κανόνων, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την ομαλή συμβίωση μέσα σε μια κοινωνία. Τίποτα συλλογικό δεν φαίνεται να λειτουργεί με ένα συντονισμένο τρόπο. Το βλέπεις και το νιώθεις παντού: στην ουρά της τράπεζας, στο πως μπαίνουν και βγαίνουν στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στο πως συμπεριφέρονται σε δρόμους με δυο- τρεις λωρίδες ανα ρεύμα όταν οδηγούν, στο ύφος και τους τρόπους των ανθρώπων που πρέπει να σε εξυπηρετήσουν κ.ο.κ.

Δυστυχώς μέχρι σήμερα, η σχέση των ανθρώπων αυτής της χώρας με τους γραπτούς και άγραπτους κανόνες είναι κάκκιστη. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η ύπαρξη της λέξης παραθυράκι. Δηλαδή στην ουσία ο Νόμος γίνεται αντιληπτός ως το εμπόδιο στις επιδιώξεις του πολίτη και αυτός ψάχνει το αδύνατο του σημείο για να τον παραβιάσει. Μια άλλη ερμηνεία είναι επίσης πως οι Νόμοι δημιουργούνται για τους αδύνατους και οι ισχυροί θα βρούν τον τρόπο για να τους αγνοήσουν και να τους καταπατήσουν επιδεικτικά. Έχοντας αυτό υπόψη του ο μέσος Έλληνας διαμορφώνει εχθρική στάση στους Νόμους, που είναι κατ ουσία στενά συηνυφασμένοι με ένα σύστημα ηθικών αξιών, το οποίο όμως φαίνεται πως έγινε γα να αμφισβητείται. Το κράτος που θεσπίζει τους Νόμους και η εφαρμογή των οποίων αποτελεί απαραίτητη προυπόθεση για την ύπαρξη του, γίνεται εχθρός του πολίτη αντί να είναι η επίσημη έκφραση μιας εθνικής ύπαρξης.

Αυτός ο ανήθικος ατομικισμός έχει τις ρίζες του πολύ βαθία στην ιστορία των Νεοελλήνων, στην εποχή της Τουρκοκρατίας και ίσως και πολύ πιο πίσω. Ίσως αυτό εξηγεί και την λαιμαργία μας, που επιδεικνύεται κυριολεκτικά και μεταφορικά σε κάθε ευκαιρία. Οι Έλληνες “τρώνε” όχι μόνο για να ζήσουν αυτοί αλλά για να “πάρουν εκδίκηση” για τις προηγούμενες γενιές που στερήθηκαν, αλλά δυστυχώς τώρα γίνεται πλέον αντιληπτό ότι αντ αυτού στερήσαν από τους απογόνους τους τους απαραίτητους πόρους.

Άρα, κατά πολύ απαισιόδοξο τρόπο με βάση όλα τα παραπάνω θα γίνει η σκέψη πως είναι δύσκολο να αλλάξει οτιδήποτε. Αυτό δεν είναι αλήθεια όμως. Η ατομική συμπεριφορά των ανθρώπων βρίσκεται πάντα σε μια σχέση αλληλεξάρτησης με το συλλογικό πλαίσιο, όπου λειτουργεί. Δηλαδή, ο άνθρωπος προσαρμόζεται ή επηρεάζεται από το πλαίσιο αυτό και μαθαίνει να δρα με συγκεκριμένους τρόπους, αλλά παράλληλα αυτό που πολλοί ξεχνούν στην καθημερινή μας πρακτική, είναι πως ο καθένας μας με τη συμπεριφορά του επηρρεάζει το σύνολο. Με βάση τη παραπάνω πρόταση εξηγείται γιατί και ένας Γερμανός ή Φινλανδός όταν έρθει στη χώρα μας, αρχίζει να φέρεται με τον ίδιο τρόπο. Είναι κατά κάποιο τρόπο αναγκασμένος να το κάνει.

Σίγουρα, η συντριπτική πλειοψηφία όσων έχουν ταξιδέψει στην δυτική Ευρώπη, γυρνώντας πίοω αναρωτιέται γιατί δεν μπορούμε και εμείς να εφαρμόσουμε πολλά από όσα κάνουν εκεί οι άνθρωποι και σαφώς όχι το αντίστροφο. Μια υγιής κοινωνία είναι και πρέπει να είναι πάντα ανοικτή σε εξωτερικά ερεθίσματα. Φανταστείται παραταύτα έναν Έλληνα περιπτέρα να συμπεριφερόταν ακολουθώντας τους αγγλικούς τύπους ευγένειας. Δεν θα μεγάλωνε τη πελατεία του, παρότι είναι στοιχείο που οι περισσότεροι θεωρούμε θετικό, ανίθετα θα χαρακτηριζόταν γραφικός και σιγουρα κάποιοι θα τον χλεύαζαν. Παράλληλα όμως είναι υποχρέωση μας να προσπαθούμε να αποτελούμε το παράδειγμα για να δείξουμε πως πρέπει να αλλάξει ότι δεν μας αρέσει. Και φυσικά, πρέπει να γίνει σαφές πως άλλο πράγμα είναι η μίμηση και άλλο η πρόσληψη και αφομοίωση θετικών στοιχείων. Όσο πιο υποανάπτυκτη είναι μια κοινωνία τόσο πιο ατομοκεντρική είναι. Η έξοδος από το ΕΓΩ είναι πάντα το επόμενο βήμα.

Όπως σαφώς γράφτηκε παραπάνω, η σημερινή κουλτούρα εξυπηρετεί κάποιους δυνατούς και αυτοί φροντίζουν να τη συντηρούν με μύθους για τον αμίμητο ελληνικό τρόπο ζωής, τον ξεχωριστό, χαρισματικό χαρακτήρα μας και την πανέμορφη χώρα, Η ανοχή μας είναι το πραγματικό πρόβλημα. Η νοοτροπία είναι κάτι που πιστεύω, αντίθετα με τους πολλούς, ότι αλλάζει πολύ εύκολα. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η έκδοση αποδείξεων από τους ελεύθερους επαγγελματίες. Κάτι που ήταν σπάνιο και διαπραγματεύσιμο μέχρι πολύ πρόσφατα. Το απόσπασμα απο την επιστολή στην αρχή του παρόντος κειμένου θα έκανε βέβαια πολλούς να σκεφτούν πως δεν είναι και τόσο απλά τα πράγματα και ότι δυστυχώς το έχουμε στο DNA μας. Άλλοι πάλι θα σπεύσουν να πουν πως και όταν μεγαλουργούσαμε. έτσι είμασταν, άρα γιατί να αλλάξουμε;

Δυστυχώς, αυτά τα συμπεράσματα βασίζονται σε παραπλανητικά τεχνάσματα. Αφενός διότι η εποχή που η Ελλάδα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους δεν μπορεί να θεωρηθεί περίοδος ακμής του ελληνικού πολιτισμού, όπως εντέχνως έχει διοχετευτεί στην ελληνική σχολική ιστορία. Ο πολιτισμός των Ρωμαίων δεν ήταν ελληνορωμαικός αλλά ένας υγιής ανοικτός πολιτισμός (όπως προαναφέρθηκε) που αφομοίωσε επιτυχώς θετικά στοιχεία από όπου βρέθηκε. Αφετέρου η επιστολή που αρχικά παρουσιάστηκε ανήκει σε φανταστικό πρόσωπο που επινοήθηκε το 1954 από τον Κωνσταντίνο Τσάτσο. Η πρώτη δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Νέα Εστία. Αργότερα, το 1970, αναδημοσίευσε επίσης τις επιστολές στη σειρά των Αφορισμών και Διαλογισμών του Βιβλιοπωλείου της Εστίας με τον τίτλο «Οξυρρύγχειοι Πάπυροι». Τον Μάϊο του 1983, προκλήθηκε μια έντονη αμφισβήτηση της γνησιότητας των Επιστολών από τις στήλες της «Καθημερινής» και της «Εστίας» οπότε τότε παρενέβη ο Κ.Τσάτσος και το ομολόγησε. Δυστυχώς την πατήσαν πολλοί γνωστοί οι οποίοι αναδημοσίευσαν αποσπάσματα: (μ.α. Χ. Σαββίδης, Ι.Μαλούχος, Απ.Βακαλόπουλος). Συνεπώς, ας δούμε την αλήθεια απλά και αντικειμενικά και ας αφήσουμε τις εντυπωσιακές αναδρομές στο παρελθόν: Οι άνθρωποι αλλάζουν την νοοτροπία τους όταν πρέπει να την αλλάξουν και αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι ήρθε η ώρα που επιβάλλεται να αλλάξουμε την ελλην ική νοοτροπία